του Νίκου Ηλιάδη
Έως την 1η Νοεμβρίου 2017, με βάση την Κοινή Υπουργική Απόφαση των Ευκλείδη Τσακαλώτου και Χρήστου Σπίρτζη η οποία δημοσιεύτηκε στο ΦΕΚ στις 29 Μαΐου, στο νομό Θεσσαλονίκης θα λειτουργούν δέκα (!) σταθμοί διοδίων. Εξ αυτών οι τέσσερις θα είναι μετωπικοί (σε Μάλγαρα και Ανάληψη όπου ήδη λειτουργούν και σε Ιωνία και Ασπροβάλτα) και οι έξι πλευρικοί (Μάλγαρα, Χαλάστρα, Λαγκαδάς, Προφήτης, Βαγιωχώρι και Βρασνά). Οι δέκα σταθμοί διοδίων της Θεσσαλονίκης είναι μέρος των συνολικά 38 (18 μετωπικοί και 20 πλευρικοί) που πρόκειται να λειτουργήσουν στην Εγνατία οδό και τις τρεις καθέτους της.
Με την ολοκλήρωση αυτού του σχεδιασμού η Θεσσαλονίκη θα είναι μια πολιορκημένη πόλη. Για κάθε μετακίνηση προς όμορους νομούς, πλην Χαλκιδικής (προς το παρόν), αλλά και για πάμπολλες μετακινήσεις εντός του νομού οι πολίτες θα χρειαστεί να βάζουν καθημερινά το χέρι στην τσέπη. Ακόμη και για μετακίνηση από τη μια άκρη της πόλης στην άλλη, αφού πλέον, σταθμός διοδίων θα λειτουργήσει και στην εξωτερική περιφερειακή (μεταξύ Ευκαρπίας και Ιωνίας). Δηλαδή, ένας εργαζόμενος ο οποίος θα πρέπει να μετακινηθεί από την ανατολική πλευρά της πόλης στη δυτική ή αντιστρόφως θα πληρώνει καθημερινά 4,40 ευρώ μόνο για διόδια. Είναι προφανές ότι από την πρώτη μέρα λειτουργίας αυτού του σταθμού εκατοντάδες οδηγοί που σήμερα χρησιμοποιούν τον περιφερειακό θα πλημμυρίσουν τους δρόμους της πόλης προκειμένου να αποφύγουν το νέο χαράτσι.
Μεγάλη οικονομική επιβάρυνση θα έχουν οι μετακινήσεις και προς τους όμορους νομούς. Για παράδειγμα, το πηγαινέλα στην Πιερία θα κοστίζει ως και 11 ευρώ (!) ενώ μικρότερες θα είναι οι επιβαρύνσεις για τις μετακινήσεις προς Κιλκίς, Σέρρες, Ημαθία και Πέλλα. Χαράτσι θα καταβάλουν ακόμη και όσοι θέλουν να μετακινηθούν από ένα χωριό σε άλλο (π.χ. για να πάει κανείς από τα Μάλγαρα στο Αιγίνιο, μια απόσταση 15 χιλιομέτρων, θα περάσει δύο σταθμούς διοδίων!).
Όλα αυτά είναι το αποτέλεσμα άλλης μιας υπερήφανης διαπραγμάτευσης η οποία είχε διπλό στόχο: να ακυρώσει την σχεδιαζόμενη παραχώρηση της Εγνατίας σε ιδιώτη και να ματαιώσει την κατασκευή νέων σταθμών διοδίων, πέραν των οκτώ που λειτουργούν σήμερα. Το αποτέλεσμα είναι γνωστό. Οι οκτώ σταθμοί έγιναν 38, ο δε αυτοκινητόδρομος (η λειτουργία, η συντήρηση και η εκμετάλλευσή του) πρόκειται το αργότερο μέσα στο 2018 να περάσει στα χέρια ιδιώτη.
Στους πρώτους μήνες της διακυβέρνησής της η κυβέρνηση διακήρυσσε ότι η Εγνατία οδός δεν πρόκειται να παραχωρηθεί. Επίσης διαβεβαίωνε πως δεν πρόκειται να προστεθεί ούτε ένας νέος σταθμός διοδίων. Παράλληλα, έταζε σε όσους, γοητευμένοι από το Κίνημα «Δεν πληρώνω», σήκωναν παλιότερα τις μπάρες, ότι θα τους χαριστούν τα πρόστιμα. Μηδέν στα τρία!
Τον Μάιο του 2016 ο Σπίρτζης έφερε τροπολογία στη Βουλή για την καθιέρωση των λεγόμενων αναλογικών διοδίων. Στην αιτιολογική έκθεσή της ανέφερε ότι «θεσπίζεται ρητή απαγόρευση για την κατασκευή και λειτουργία νέων κατ' ουσίαν μετωπικών διοδίων, εφόσον δεν εξατομικεύονται οι χρεώσεις αυτές βάσει πραγματικής χρήσης ανά διερχόμενο όχημα». Η ίδια τροπολογία προέβλεπε πως «από την έναρξη ισχύος του παρόντος, απαγορεύεται η εγκατάσταση και λειτουργία νέων μετωπικών σταθμών διοδίων». Όλη αυτή η «επανάσταση» κράτησε μια μέρα. Μόλις έπεσαν τα τηλέφωνα από τις Βρυξέλλες τα αναλογικά διόδια πήγαν περίπατο. Μάλιστα, σε χρόνο ρεκόρ στήθηκε ο μετωπικός σταθμός διοδίων στον Προμαχώνα, ο μοναδικός στην Ελλάδα που τα έσοδά του πάνε απευθείας για την αποπληρωμή του χρέους!
Κατόπιν αυτού, μόνοι θεματοφύλακες του δημόσιου χαρακτήρα του αυτοκινητόδρομου απέμειναν οι εργαζόμενοι στην Εγνατία Οδό Α.Ε. Με συνεχείς απεργίες κατόρθωναν για αρκετούς μήνες να ματαιώνουν διαγωνισμούς για την κατασκευή νέων σταθμών διοδίων. Όμως, όλα έχουν το τίμημά τους. Μόλις ο Σπίρτζης τους έταξε –και μάλιστα εγγράφως- ότι στο εξής θα μισθοδοτούνται από το υπουργείο του, δηλαδή ότι θα γίνουν κανονικοί δημόσιοι υπάλληλοι, η σημαία του αγώνα υπεστάλη, οι διαγωνισμοί έγιναν κανονικά και τα πρώτα διόδια βρίσκονται πλέον (κυριολεκτικά) προ των πυλών της πόλης.
Όπως ήταν φυσικό, η σπορά των νέων σταθμών διοδίων άρχισε να ξεσηκώνει τις τοπικές κοινωνίες. Περιφερειάρχες, δήμαρχοι, φορείς και κάτοικοι βρίσκονται στα κάγκελα. Μη έχοντας πειστικά επιχειρήματα κυβερνητικά στελέχη και αξιωματούχοι προσπαθούν να αναχαιτίσουν το κλίμα αγανάκτησης με τις γνωστές πονηριές του στυλ «μην βλέπετε τι υπογράφουμε, δεν πρόκειται αυτά να τα υλοποιήσουμε».
Ο Σπίρτζης είπε στους θορυβημένους βουλευτές των εκλογικών περιφερειών όπου θα φυτρώσουν τα νέα διόδια ότι το κακό δεν θα κρατήσει για πολύ καθώς ως το τέλος του 2018 θα εφαρμοστεί η αναλογική χρέωση. Ο πρόεδρος της Εγνατίας Οδού Α.Ε. Απόστολος Αντωνούδης είπε στη Voria.gr λίγο ως πολύ ότι «μην κοιτάτε που η ΚΥΑ προβλέπει πως όλοι οι σταθμοί διοδίων θα λειτουργήσουν ως τον Νοέμβριο, αυτό δεν πρόκειται να γίνει πριν από το τέλος του 2018 οπότε θα έρθουν τα αναλογικά διόδια και δεν θα χρειαστεί να κατασκευάσουμε αυτά που υπογράψαμε». Και τους δύο τους ξεπέρασε ο βουλευτής Καβάλας Μορφίδης ο οποίος δήλωσε ότι «θα κάνουμε τώρα τους νέους σταθμούς γιατί αποτελούν μνημονιακή υποχρέωση, αλλά σε περίπου ενάμιση χρόνο που θα έρθουν τα αναλογικά διόδια, θα τους γκρεμίσουμε»!..
Αφήνοντας κατά μέρος τις πονηριές και τις φαιδρότητες, υπάρχει η ουσία. Η Εγνατία οδός, όπως και κάθε σύγχρονος αυτοκινητόδρομος χρειάζεται πόρους προκειμένου να συντηρείται. Το δίκαιο είναι οι πόροι αυτοί να βαραίνουν το χρήστη και όχι το σύνολο των φορολογουμένων. Δίκαιο επίσης είναι ο χρήστης να πληρώνει για τη χρήση που κάνει, δηλαδή αναλόγως με την απόσταση που διανύει. Γι’ αυτό και τα λεγόμενα ηλεκτρονικά αναλογικά διόδια είναι το δικαιότερο σύστημα χρέωσης. Αυτό το αποδέχονται όλοι, όμως καμία κυβέρνηση, ούτε δυστυχώς η σημερινή, δεν τόλμησε να το εφαρμόσει.
Ο λόγος είναι απλός. Η αναλογική χρέωση, εάν μάλιστα εφαρμοστεί στον ΠΑΘΕ και πέριξ των δύο μεγαλύτερων αστικών κέντρων της Αθήνας και της Θεσσαλονίκης, θα μειώσει σημαντικά τους τζίρους από τα διόδια. Αυτό σημαίνει ότι θα απαιτηθούν αρκετά περισσότερα χρόνια προκειμένου οι παραχωρησιούχοι να εισπράξουν όσα προβλέπονται στις λεόντειες συμβάσεις παραχώρησης των αυτοκινητοδρόμων. Γι’ αυτό, ο ένας μετά τον άλλον, οι διαγωνισμοί για την καθιέρωση των αναλογικών διοδίων παραπέμπονται διαρκώς στις ελληνικές καλένδες.
Η λύση είναι προφανής. Η κυβέρνηση οφείλει να προχωρήσει αμέσως στο διαγωνισμό για την εγκατάσταση ηλεκτρονικών αναλογικών διοδίων σε όλους τους σύγχρονους αυτοκινητόδρομους. Εάν υπάρχει πολιτική βούληση το σύστημα αυτό μπορεί να λειτουργήσει σε λίγους μήνες από τώρα. Ειδικότερα, δε, για την Εγνατία οδό, αυτό που υπογράφηκε στις 29 Μαΐου από τους κ. Τσακαλώτο και Σπίρτζη είναι παντελώς παράλογο. Τα εκτιμώμενα έσοδα από τους 38 σταθμούς διοδίων είναι υπερπολλαπλάσια από τα κεφάλαια που απαιτούνται για τη συντήρηση του δρόμου.
Είναι απαράδεκτο η κυβέρνηση να φορτώνει στους χρήστες της Εγνατίας, τη μερική αποπληρωμή του χρέους προς τους δανειστές. Να ζητά να βγουν από τις δικές τους τσέπες τα δεκάδες εκατ. ευρώ που υπολογίζει να εισπράξει εφάπαξ από τον ιδιώτη στον οποίο θα παραχωρήσει τον αυτοκινητόδρομο για τα επόμενα 35 με 40 χρόνια. Η κυβέρνηση οφείλει να συνειδητοποιήσει το λάθος της και να το διορθώσει. Διαφορετικά θα εισπράξει κι αυτή με τη σειρά της ό,τι ακριβώς εισέπραξαν και οι προηγούμενοι.