Σκοπός της συμφωνίας είναι η ενίσχυση της τριμερούς συνεργασίας ούτως ώστε να διασφαλιστεί η ολοκληρωμένη προστασία του οικοσυστήματος και της αειφόρου ανάπτυξης της περιοχής του Πάρκου Πρεσπών, συμπεριλαμβανομένης της ανάπτυξης σχεδίου ολοκληρωμένης διαχείρισης λεκάνης απορροής, σύμφωνα με τα διεθνή πρότυπα. Η συμφωνία περιλαμβάνει συγκεκριμένες δεσμεύσεις, αλλά και ευκαιρίες για το φυσικό περιβάλλον και τις ανθρώπινες δραστηριότητες στην περιοχή των Πρεσπών και θεσπίζει μόνιμες δομές συνεργασίας.
Μεταξύ των βασικών υποχρεώσεων που απορρέουν από αυτή, είναι η διαχείριση, με σώφρονα τρόπο, της ποιότητας και της ποσότητας των νερών των Πρεσπών, αποδίδοντας ιδιαίτερη προσοχή στη στάθμη και των δύο λιμνών, η πρόληψη και μείωση της ρύπανσης των νερών των δύο λιμνών, η διατήρηση της βιοποικιλότητας, μέσω της προστασίας, ιδιαίτερα των ενδημικών, σπάνιων ειδών της χλωρίδας και της πανίδας, καθώς και η αποκατάσταση και διαχείριση των ευαίσθητων οικοτόπων.
Στόχος, επίσης, είναι η προστασία του εδάφους από τη διάβρωση, την υποβάθμιση, τις μολύνσεις και τη ρύπανση, η διασφάλιση, προώθηση και έλεγχος της σώφρονας χρήσης των φυσικών πόρων και της αειφόρου ανάπτυξης των ανθρωπίνων δραστηριοτήτων, η αποτροπή και έλεγχος των οικονομικών δραστηριοτήτων που προκαλούν ή μπορούν να προκαλέσουν αρνητικές επιπτώσεις στην περιοχή του Πάρκου των Πρεσπών.
Η συμφωνία προβλέπει -μεταξύ άλλων- την κατάρτιση κοινών σχεδίων και προγραμμάτων για την προστασία και αειφόρο ανάπτυξη της περιοχής και την υιοθέτηση σειράς μέτρων που θα διασφαλίζουν την εφαρμογή -στο μέγιστο δυνατό βαθμό- αειφόρου γεωργίας, κτηνοτροφίας χαμηλής έντασης, τη διαχείριση των οικιακών και γεωργικών απορριμμάτων, με σύγχρονες και περιβαλλοντικά φιλικές μεθόδους και τη βελτίωση και τον εκσυγχρονισμό των οδικών και τηλεπικοινωνιακών δικτύων και άλλων κοινωνικών υποδομών και υπηρεσιών.
Στη σύντομη τοποθέτησή του κατά την τελετή, ο επίτροπος Σταύρος Δήμας τόνισε -μεταξύ άλλων- πως το γεγονός ότι «το περιβάλλον δεν γνωρίζει σύνορα» αποτελεί σημαντικό παράγοντα για κοινές δράσεις, όπως η εν λόγω συμφωνία. Αφού εξέφρασε την ικανοποίησή του για το γεγονός ότι μια τόσο σημαντική συμφωνία αποτελεί, ίσως, την τελευταία του πράξη ως Επιτρόπου περιβάλλοντος, ο κ. Δήμας διατύπωσε την ελπίδα πως με το νομικό πλέγμα που παρέχει η συμφωνία και τις δυνατότητες κοινοτικής χρηματοδότησης που πηγάζουν από τη σύμπραξη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, θα επιτευχθούν οι στόχοι που έχουν τεθεί από τις τρεις χώρες.
Την ικανοποίησή της για τη συμφωνία, με την οποία κλείνει ένας κύκλος προσπαθειών για τη διαφύλαξη ενός τόσο πολύτιμου κεφαλαίου, εξέφρασε από την πλευρά της και η υπουργός Περιβάλλοντος, Τίνα Μπιρμπίλη. Εξαίροντας τον ρόλο των τοπικών κοινωνιών αλλά και των Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων, που ήταν, όπως είπε, πολύ πιο μπροστά από την Πολιτεία, τη δεκαετία που μεσολάβησε από τη διακήρυξη της ίδρυσης του Πάρκου των Πρεσπών έως σήμερα, η υπουργός υπογράμμισε τη σημασία της σημερινής υπογραφής μιας νομικά δεσμευτικής συμφωνίας που «είναι το ελάχιστο που μπορούμε να κάνουμε και για τις τρεις χώρες μας».
Η κ. Μπιρμπίλη έκανε ιδιαίτερη μνεία στη συμβολή της «ευρωπαϊκής οικογένειας» (σ.σ. σημαντικό και καινοτόμο στοιχείο της συμφωνίας είναι ότι στην Επιτροπή Διαχείρισης του Πάρκου Πρεσπών θα συμμετάσχει και εκπρόσωπος της Ευρωπαϊκής Ένωσης) για την ευόδωση του εγχειρήματος και ανέφερε πως η ελληνική πλευρά θα είναι αρωγός στην κινητοποίηση των πόρων που αντιστοιχούν στους γείτονές μας, στο πλαίσιο της εκπόνησης και υλοποίησης ενός ολοκληρωμένου προγράμματος για την ανάπτυξη της περιοχής. «Σήμερα είναι η αρχή...Είναι ένα μεγάλο βήμα στα όσα έχουν γίνει την προηγούμενη δεκαετία. Όσα έχετε κάνει όλοι, μέχρι τώρα. Κι εμείς, απλά, πιστεύουμε ότι θα βοηθήσουμε ώστε αυτά τα βήματα να γίνουν πολύ πιο μεγάλα, πολύ πιο σημαντικά, πολύ πιο βιώσιμα», υπογράμμισε η υπουργός.
Την ικανοποίησή του για τη συμφωνία, εξέφρασε ο υπουργός Περιβάλλοντος της Αλβανίας, Φατμίρ Μεντίου, υπογραμμίζοντας τη σημασία της συνεργασίας σε περιφερειακό επίπεδο και τη δέσμευση των χωρών που ενώνουν οι δύο λίμνες για τη βιώσιμη διαχείριση του Πάρκου των Πρεσπών. Θα πρέπει να δούμε τη συνεργασία μας υπό το πρίσμα ενός ευρωπαϊκού οράματος και γι’ αυτό είναι σημαντική η παρουσία του κ. Δήμα, τόνισε ο κ. Μεντίου και κάλεσε την Ελλάδα, ως μέλος της ΕΕ, να αναλάβει κεντρικό ρόλο στη διαχείριση κοινών περιβαλλοντικών ζητημάτων, όχι μόνο στην Πρέσπα, αλλά και σε άλλες περιοχές, όπου υπάρχει κοινό ενδιαφέρον.
Από την πλευρά του, ο υπουργός Περιβάλλοντος της ΠΓΔΜ Νετζάτι Γιακούπι υπογράμμισε ότι η σύμβαση αυτή έρχεται σε καίριο χρόνο και επαναπροσδιορίζει τις δεσμεύσεις μας για την αειφόρο ανάπτυξη και τη διασφάλιση της βιοποικιλότητας στις Πρέσπες. Σημείωσε δε, πως η χώρα του έχει την πεποίθηση ότι η συνεργασία θα ωφελήσει τους πολίτες και θα συμβάλει στην πρόοδο της ευρύτερης περιοχής προς την ΕΕ. Στο ίδιο μήκος κύματος σχετικά με την ιδιαίτερη σημασία της συμφωνίας για τη χάραξη ενός βιώσιμου μέλλοντος για την περιοχή, αναφέρθηκε στην τοποθέτησή του ο εκπρόσωπος της Σύμβασης Ραμσάρ, Τομπάιας Σαλάθε, ενώ ο δήμαρχος Πρεσπών, Λάζαρος Ναλπαντίδης, ο οποίος άνοιξε, με χαιρετισμό του την τελετή, έκανε λόγο για την επισφράγιση ενός διαρκούς αγώνα μιας δεκαετίας κι επισήμανε πως σήμερα, έχουν ωριμάσει οι συνθήκες για τη βελτίωση και εμβάθυνση της συνεργασίας στην περιοχή.
Με ικανοποίηση και αισιοδοξία για το μέλλον χαιρετίζουν την υπογραφή της συμφωνίας ο Δήμος Πρεσπών, η Εταιρία Προστασίας Πρεσπών και ο Φορέας Διαχείρισης Εθνικού Δρυμού Πρεσπών, τονίζοντας ότι«αυτή η συμφωνία θα σημάνει μία νέα αρχή και θα δώσει μία ουσιαστική ώθηση στο σχεδιασμό και στο συντονισμό των δράσεων του Πάρκου Πρεσπών».
Μετά την τελετή, στην οποία παρέστησαν -μεταξύ άλλων- εκπρόσωποι των τοπικών αρχών και πλήθος κόσμου, βραβεύτηκαν οι νικητές του διαγωνισμού φωτογραφίας που προκήρυξε πριν από μήνες η Συντονιστική Επιτροπή του Πάρκου Πρεσπών, με θέμα την Πρέσπα. Το πρώτο βραβείο έλαβε ο Ντάριο Γιάνκοβιτς, το δεύτερο ο Αθανάσιος Ντάζανης και το τρίτο ο Βασίλ Στέργιοφσκι.
Ιστορικό
Το πρώτο βήμα στην πορεία της ίδρυσης του Διασυνοριακού Πάρκου Πρεσπών έγινε το 2000, με τη σχετική διακήρυξη των τότε πρωθυπουργών της Ελλάδας, της Αλβανίας και της ΠΓΔΜ, Κώστα Σημίτη, Ιλίρ Μέτα και Λιούπτσο Γκεοργκίεφσκι, αντίστοιχα.
Ακολούθησε η σύσταση της τριμερούς, άτυπης, Συντονιστικής Επιτροπής του Πάρκου Πρεσπών, που, από το 2001 έως σήμερα έχει προωθήσει τον σχεδιασμό και την εκτέλεση κοινών προγραμμάτων για την προστασία της περιοχής και τη βελτίωση του βιοτικού επιπέδου των κατοίκων της. Από τα πρώτα επιτεύγματα της εν λόγω Επιτροπής ήταν και η κατάρτιση του Στρατηγικού Σχεδίου Δράσης για την Αειφόρο Ανάπτυξη του Πάρκου Πρεσπών (σ.σ. ολοκληρώθηκε με χρηματοδότηση του ελληνικού κράτους και υιοθετήθηκε από τους αρμόδιους φορείς των τριών κρατών) κι έθεσε, για πρώτη φορά, το πλαίσιο για ένα συνολικό ορθολογικό σχεδιασμό για το μέλλον της περιοχής.
Στα τέλη Νοεμβρίου του περασμένου έτους, οι πρωθυπουργοί της Ελλάδας, Γιώργος Παπανδρέου, της Αλβανίας, Σαλί Μπερίσα και της ΠΓΔΜ, Νίκολα Γκρούεφσκι, συναντήθηκαν στις Πρέσπες και δεσμεύτηκαν για την υπογραφή μιας διακρατικής συμφωνίας, δέσμευση η οποία υλοποιήθηκε, σήμερα, στην ακριτική αυτή περιοχή.
Ο τόπος
Σε μια μεγάλη κοιλότητα, η οποία περιβάλλεται από βουνά, στοβορειοδυτικό άκρο της Ελλάδας, μέσα στην «καρδιά» των Βαλκανίων, πριναπό περίπου 70 εκατομμύρια χρόνια, αρχικά δημιουργήθηκε μία λίμνη, ηΠρέσπα. Η λίμνη αυτή, πριν από μερικές δεκάδες χιλιάδες χρόνιαχωρίστηκε από τις προσχώσεις του ρου του Αγίου Γερμανού σε δύομικρότερες: τη Μικρή και τη Μεγάλη Πρέσπα.
Οι λίμνες, σήμερα,επικοινωνούν με έναν δίαυλο, στη θέση Κούλα, μέσω του οποίου τα νεράτης Μικρής Πρέσπας ρέουν στη Μεγάλη. Η τελευταία δεν έχει επιφανειακήαπορροή, αλλά τα νερά της διοχετεύονται, μέσα από υπόγειες καταβόθρες,στη λίμνη Αχρίδα της ΠΓΔΜ και από εκεί εκ ρέουν στον ποταμό Δρίνο καικαταλήγουν στην Αδριατική.
Σημαντικό τμήμα των συνόρων τηςΕλλάδας, της Αλβανίας και της ΠΓΔΜ βρίσκεται μέσα στις λίμνες. Τη ΜικρήΠρέσπα μοιράζονται η Ελλάδα και η Αλβανία, ενώ τη Μεγάλη και οι τρειςχώρες. Η Μικρή και η Μεγάλη Πρέσπα είναι από τις παλαιότερες ευρωπαϊκέςλίμνες και η ύπαρξή τους καθορίζει τη γεωμορφολογία της περιοχής, ενώείναι, παράλληλα, πηγή πλούτου, ζωής και πολιτισμού.
Ηγεωμορφολογία, το γεωλογικό υπόστρωμα, το κλίμα της περιοχής, η ύπαρξηκαι η παλαιότητα των δύο λιμνών, οι διαφορετικοί οικότοποι, πουξεκινούν από το χαμηλότερο υψόμετρο (850 μ. στις λίμνες) και καταλήγουνστις ψηλότερες κορυφές (2.300 μ.) συνθέτουν ένα τοπίο υψηλήςβιοποικιλότητας και καθορίζουν την ξεχωριστή «ταυτότητα» του τόπου.
Έναχαρακτηριστικό που καθιστά την Πρέσπα μοναδική είναι το γεγονός ότιπολλές μορφές ζωής ή είδη με περιορισμένη γεωγραφική εξάπλωση -ακόμηκαι σε παγκόσμιο επίπεδο- έχουν επιλέξει τη συγκεκριμένη περιοχή για«σπίτι» τους.
Όπως επισημαίνει η Εταιρεία Προστασίας Πρεσπών, οιπρώτοι ορνιθολόγοι που επισκέφθηκαν την Πρέσπα, στις αρχές τηςδεκαετίας του 1970, ανακάλυψαν έναν «ορνιθολογικό παράδεισο». Οαργυροπελεκάνος, ένα από τα σπανιότερα είδη στον κόσμο, έχει βρει τοδικό του καταφύγιο στην περιοχή των Πρεσπών, όπου φιλοξενείται ομεγαλύτερος αριθμός αναπαραγόμενων ζευγαριών σε όλο τον κόσμο, με πάνωαπό 1.000 ζευγάρια. Στο πλάι τους, φωλιάζουν οι ροδοπελεκάνοι (50-200ζευγάρια), σε ένα από τα σπάνια θεάματα, πραγματική οπτική πανδαισία.
ΗΜικρή Πρέσπα φιλοξενεί στα «σπλάχνα» της και πολλά άλλα σπάνια, υδρόβιαπουλιά, όπως οι λαγγόνες, οι ερωδιοί (αργυροτσικνιάδες), οιλευκοτσικνιάδες και οι πορφυροτσικνιάδες, ενώ αξίζει να σημειωθεί πως ηΠρέσπα είναι το μοναδικό μέρος στην Ελλάδα, όπου αναπαράγονται οισταχτόχηνες.
«Καρδιά» του οικοτόπου των Πρεσπών αποτελούν τα υγράλιβάδια του. Παλαιότερα, πολλές ανθρώπινες δραστηριότητες στηνπαραλίμνια ζώνη (βόσκηση με βοοειδή, κόψιμο και κάψιμο καλαμιώνων κ.ά),συνέβαλαν σημαντικά στη δημιουργία και τη διατήρηση εκτεταμένωνυγρολιβαδικών εκτάσεων. Ωστόσο, στη δεκαετία του 1980 άρχισε νασυρρικνώνεται η ανθρώπινη δραστηριότητα, με αποτέλεσμα τη συνεχήεπέκταση των καλαμιώνων εις βάρος των υγρών λιβαδιών, τη μείωση τουπληθυσμού των ψαριών (π.χ. γριβάδι), αλλά και την εξαφάνιση ή μείωσητου αριθμού σημαντικών υδρόβιων πουλιών, όπως οι χαλκόκοτες και οιχουλιαρομύτες.
Οι άνθρωποι
Αναμφίβολα,ξεχωριστό γνώρισμα της περιοχής είναι οι άνθρωποί της, οι οποίοι, ωςαποδέκτες και χρήστες των ζωοδοτών πρωτογενών πόρων για εκατοντάδεςχρόνια, με τις παραδοσιακές μορφές ενασχόλησης (αλιεία, γεωργία,κτηνοτροφία) καθόρισαν, σε σημαντικό βαθμό, την ανάπτυξη και τηδιατήρηση αυτής της ποικιλμορφίας.
Η κύρια ασχολία στην περιοχήτων Πρεσπών (και στις τρεις χώρες που την αγκαλιάζουν) είναι η γεωργίακαι ειδικότερα, στην Ελλάδα, η καλλιέργεια φασολιού, η οποία έχειυπερκεράσει άλλες, παραδοσιακές μορφές απάσχολησης των κατοίκων, όπως ηκτηνοτροφία και η αλιεία, που περιορίζονται πλέον στα ορεινότερα καιπαραλίμνια χωριά, αντίστοιχα.
Την τελευταία δεκαετία, στηνελληνική πλευρά τουλάχιστον, άρχισε να αναπτύσσεται και ο τομέας τηςπροσφοράς υπηρεσιών, με τη δημιουργία τουριστικών υποδομών (ξενοδοχεία,ξενώνες, ταβέρνες κ.ά), αλλά περιορίζεται σε συγκεκριμένα χωριά, ενώ οιειδικοί θεωρούν πως το «κλειδί» για τη βιώσιμη ανάπτυξη της περιοχής θαμπορούσε να είναι η ανάπτυξη εναλλακτικών μορφών τουρισμού, μέσα καιαπό την τριμερή συνεργασία.