του Γιώργου Μητράκη
«Αν λέγαμε τα πράγματα με τ’ όνομα τους / θα γέμιζε φαντάσματα το νόημα τους».
Αυτό το στιχάκι από ένα γνωστό ελληνικό τραγούδι ταιριάζει απόλυτα σε πολλά απ’ όσα γίνονται στην Ελλάδα, όπου η απόσταση λόγων και πράξεων είναι μεγάλη. Και όπου συχνά λέμε για να λέμε, λέμε ότι κάνουμε κάτι για να λέμε ότι κάνουμε κάτι και νομίζουμε ότι κάνουμε κάτι επειδή απλώς λέμε ότι το κάνουμε. Στο τέλος χαμένοι στη… μετάφραση ξεχνάμε από πού ξεκινήσαμε και πουν θέλουμε να πάμε.
Τα τελευταία χρόνια θύμα αυτής της… απέραντης μπουρδολογίας είναι στη χώρα μας η έννοια της καινοτομίας. Την ώρα που όλοι μιλούν για καινοτομία, δυστυχώς δεν είναι απολύτως σαφές τι εννοεί ο καθένας. Για παράδειγμα, σε προ μηνών σχετική εκδήλωση στη Θεσσαλονίκη ακούστηκε ως καινοτομική η πρόταση για τη δημιουργία μαγαζιών που θα πωλούν ελληνικά τρόφιμα! Ή μια εφαρμογή στο κινητό, ώστε όταν κάποιος πάει σε ένα εστιατόριο να μην περιμένει λίγα λεπτά μέχρι να τακτοποιηθεί σε κάποιο τραπέζι. Υπερβολές!
Ένας κοινώς αποδεκτός ορισμός είναι ότι ως καινοτομία χαρακτηρίζεται κάθε καινούρια ιδέα ή ανακάλυψη από τη στιγμή που θα γίνει προϊόν ή υπηρεσία και θα βγει στην αγορά. Στην ουσία πρόκειται για μια νέα μορφή επιχειρηματικότητας, που δίνει συγκριτικό πλεονέκτημα σε χώρες με υψηλού επιπέδου επιστημονικό και εργατικό δυναμικό. Μία διέξοδος στα χρόνια της παγκοσμιοποίησης για τις ανεπτυγμένες χώρες, που στις παραδοσιακές παραγωγικές δραστηριότητες βρίσκονται ήδη πίσω από τις αναπτυσσόμενες, που διαθέτουν φτηνά εργατικά χέρια και μεγάλες ικανότητες αντιγραφής.
Για την Ευρώπη η καινοτομία είναι η λύση στο παραγωγικό πρόβλημα. Θεωρητικά το ίδιο ισχύει για την Ελλάδα. Πολύ περισσότερο σε συνθήκες κρίσης, όταν οι συνηθισμένες «συνταγές» για την επιχειρηματικότητα και την ανάπτυξη έχουν εξαντλήσει τα όρια και τις δυνατότητες τους, και κάποιας μορφής καινοτομία είναι απολύτως απαραίτητη για να ωθήσουν τα πράγματα μπροστά. Στη θεωρία αυτό στη χώρα μας το έχουν καταλάβει όλοι. Από την πολιτεία, το πολιτικό προσωπικό και το εκπαιδευτικό σύστημα, μέχρι τις επιχειρήσεις.
Μόνο που στην πράξη τα πράγματα βρίσκονται ακόμη με εμβρυακή κατάσταση. Η πρόσφατη έκθεση της Κομισιόν για την καινοτομία έρχεται σε πλήρη αντίθεση με τα όσα υποστηρίζει η Γενική Γραμματεία Έρευνας και Τεχνολογίας, που εμφανίζει στις ενημερώσεις της μια πολύ ενθαρρυντική εικόνα. Συγκεκριμένα, η Κομισιόν αναφέρει ότι το 2014 «οι επιδόσεις στον τομέα της καινοτομίας έχουν μειωθεί σε 13 κράτη μέλη και ιδίως στην Κύπρο, την Εσθονία, της Ελλάδα και την Ισπανία». Επίσης, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή κατατάσσει την Ελλάδα στις «χώρες με μέτριες επιδόσεις στην καινοτομία», μαζί με την Κροατία, την Κύπρο, την Τσεχία, την Εσθονία, την Ουγγαρία, την Ιταλία, τη Λιθουανία, την Μάλτα, την Πολωνία, την Πορτογαλία, τη Σλοβακία και την Ισπανία.
Στη Θεσσαλονίκη το όραμα για την ανάδειξη της περιοχής σε καινοτομικό κέντρο της Νοτιοανατολικής Ευρώπης υπάρχει στην ατμόσφαιρα για περισσότερα από δέκα χρόνια. Όλα αυτά τα χρόνια εκφράζεται σχηματικά, κυρίως μέσα από τη δημιουργία της Τεχνόπολης Θεσσαλονίκης, ένα ειδικό επιχειρηματικό πάρκο για εταιρίες πληροφορικής, την Αλεξάνδρεια Ζώνη Καινοτομίας, αλλά και τις δραστηριότητες των πανεπιστημίων και του ΤΕΙ που λειτουργούν στην πόλη. Μόνο που τα πρακτικά αποτελέσματα είναι πενιχρά. Όσοι τα κατάφεραν –και υπάρχουν- το έκαναν μόνοι τους και η αναγνώριση ήρθε από το εξωτερικό. Οι τραυματικές εμπειρίες τους στο εσωτερικό και τους εγχώριους μηχανισμούς είναι πολλές και… εξωφρενικές. Αυτοί οι άνθρωποι επικαλούμενοι την εμπειρία τους δεν είναι αισιόδοξοι. Εκτιμούν ότι θα περάσουν πολλά χρόνια μέχρι οι παιδικές ασθένειες των εγχώριων μηχανισμών να περάσουν. Βλέπετε το παραμύθι της καινοτομίας έχει τον δικό του… δράκο, την πραγματικότητα.