Το 2013, με δυο χρόνια ήδη πιλοτικής λειτουργίας του πεζοδρόμου της Αγίας Σοφίας, ο δήμαρχος Θεσσαλονίκης, Γιάννης Μπουτάρης, έγραφε στην έκδοση του Υπουργείου Περιβάλλοντος για την ανάπλαση του άξονα Αχειροποιήτου – Αγίας Σοφίας (έναν κατάλογο όπου παρουσιάστηκαν όλες οι συμμετοχές στο σχετικό διαγωνισμό) ότι το συγκεκριμένο έργο «σηματοδοτεί ένα από αυτά τα βήματα που αλλάζουν ουσιαστικά τη μορφή και τη λειτουργία μιας πόλης».
Και μάλιστα συμπλήρωνε κάτι εξαιρετικά σημαντικό: «Η ανάγκη να ανασχεδιάσουμε το δημόσιο χώρο είναι επιτακτική. Να ανασχεδιάσουμε με επίκεντρο τον άνθρωπο, με την προοπτική μιας πόλης βιώσιμης και φιλικής για τον κάτοικο, για τον επισκέπτη, για τον εργαζόμενο».
Η μελέτη που έγινε τότε για τον άξονα Αχειροποιήτου – Αγίας Σοφίας αφορούσε σε μια ανάπλαση από την οδό Φιλίππου μέχρι την παραλιακή λεωφόρο Νίκης, που συμπεριλάμβανε και τις πλατείες Αγίας Σοφίας και Μακεδονομάχων, όπως και τον περιβάλλοντα χώρο των βυζαντινών ναών Αχειροποιήτου και Της Του Θεού Σοφίας και της μητρόπολης, του ιερού ναού Γρηγορίου Παλαμά.
Ο δήμαρχος αναγνώριζε και προφανώς αναγνωρίζει και σήμερα -τέσσερα χρόνια μετά- την «εξέχουσα σημασία» του συγκεκριμένου άξονα και συνακόλουθα της ανάπλασής του συνολικά για το αστικό τοπίο της Θεσσαλονίκης.
Στόχος του δήμου ήταν να αναδειχτούν τα σπουδαία μνημεία, αλλά κυρίως να μετασχηματιστεί ο οδικός άξονας σε άξονα περιπάτου και σύνδεσης σημείων πολιτιστικού ενδιαφέροντος. Ανάγκη άλλωστε που είχε αναγνωριστεί εδώ και μια – δυο δεκαετίες.
Τα σχέδια και οι συμμετοχές ήταν τότε ομολογουμένως εντυπωσιακές. Η επιλογή της μελέτης που προκρίθηκε για την ανάπλαση χαιρετίστηκε από πολλούς Θεσσαλονικείς και μπήκαν έτσι οι βάσεις για να υλοποιηθεί αυτός ο μεγάλος μετασχηματισμός του αστικού τοπίου του κέντρου της Θεσσαλονίκης.
Κι όμως, τόσα χρόνια μετά ακόμη είμαστε σε αναμονή της υλοποίησης της ανάπλασης, η οποία στην πάροδο των ετών άρχισε να εμφανίζει διάφορες δυσκολίες. Το όραμα σταδιακά άρχισε να ξεθωριάζει. Και στην πορεία των χρόνων άρχισαν να ανακύπτουν και νέες δυσκολίες, καθώς η πόλη εξελίσσεται και τα δεδομένα πολλές φορές αλλάζουν.
Το κυρίαρχο πρόβλημα στη Θεσσαλονίκη άλλωστε δεν είναι οι ιδέες και οι μελέτες. Τέτοιες έχουμε περισσότερες από πολλές. Το πρόβλημα είναι η υλοποίησή τους. Εκεί αποκαλύπτεται όλη η γύμνια μας. Ως πόλη συνολικά κι όχι του δήμου μόνο και της σημερινής ή των προηγούμενων διοικήσεών του.
Όταν κάνεις μια μελέτη και παρουσιάζεις μια προοπτική στον κόσμο για ένα έργο, δεν μπορεί να το αφήνεις στη μέση. Οφείλεις να έχεις διασφαλίσει χρηματοδότηση για την υλοποίηση και ολοκλήρωσή του. Οφείλεις δηλαδή να κάνεις ολοκληρωμένη δουλειά από την αρχή κι όχι να σπαταλάς χρήματα σε μελέτες που παρέμειναν στα χαρτιά.
Έχουμε πολλές τέτοιες σε όλο το πολεοδομικό συγκρότημα. Το ζητούμενο είναι να υλοποιηθούν. Προφανώς και η κρίση επηρέασε τη συγκεκριμένη μελέτη. Χρήματα με τη... σέσουλα δεν υπάρχουν πια, ούτε για ουσιαστικές παρεμβάσεις, πόσο μάλλον για έργα βιτρίνας. Όχι ότι η συγκεκριμένη ανάπλαση είναι έργο βιτρίνας. Είναι πολύ ουσιαστική παρέμβαση για όλο το εμπορικό και ιστορικό κέντρο της πόλης και δεν πρέπει επ' ουδενί να μείνει... μισή. Και οφείλουμε όλοι να πιέσουμε γι' αυτό.
Ο σημερινός πεζόδρομος της Αγίας Σοφίας από τη Μακένζι Κινγκ μέχρι την Τσιμισκή μοιάζει με μια ξέμπαρκη αστική νησίδα, η οποία έχει τα δικά της ζητήματα (τα τραπεζοκαθίσματα είναι ένα μέρος των προβλημάτων γιατί υπάρχουν και περισσότερα και σοβαρότερα) και έχει προκαλέσει, τουλάχιστον σε κυκλοφοριακό επίπεδο πολλά προβλήματα στη λειτουργία όλου του κέντρου. Κι αυτό επειδή εφαρμόστηκε ως μια αποσπασματική παρέμβαση, αν και μέρος μιας συνολικής πρότασης, η οποία όμως δεν υλοποιήθηκε ακόμη.
Η διοίκηση Μπουτάρη πλέον προσπαθεί να χρηματοδοτήσει τη δεύτερη φάση της ανάπλασης, όπως τη λέει, μέσω του περιβόητου δανείου από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων. Είναι ένα από τα 11 έργα του καταλόγου που ο ίδιος ο κ. Μπουτάρης παρουσίασε ως τα έργα που θέλει να χρηματοδοτήσει μέσω του δανείου.
Όμως κι αυτή η προσπάθεια δεν οδηγεί στην υλοποίηση της συνολικής μελέτης ανάπλασης. Τα 2,5 εκ. ευρώ που προϋπολογίζει η διοίκηση του δήμου για τη δεύτερη φάση αρκούν (σύμφωνα με τους δικούς τους υπολογισμούς) για το τμήμα από την Τσιμισκή μέχρι την παραλία, τη λεωφόρο Νίκης.
Άρα ακόμη και σήμερα, έξι χρόνια μετά την πιλοτική πεζοδρόμηση του τμήματος της Αγίας Σοφίας, μιλάμε για ακόμη ένα τμήμα κι όχι για τη συνολική ανάπλαση. Άρα για μια «κολοβή» υλοποίηση της πρότασης και συνεπώς για περιορισμό των ωφελειών που προβλέπονταν.
Η τμηματική όμως υλοποίηση έργων και μελετών, σχεδόν πάντα, οδηγεί σε απαξίωσή τους και τελικά σε ένα αποτέλεσμα πολύ χαμηλότερο των προσδοκιών. Για το κομμάτι από την Μακένζι Κινγκ μέχρι τη Φιλίππου, όπου περιλαμβάνονται και οι δυο πλατείες και οι δυο βυζαντινοί ναοί, όπου τα πράγματα είναι ακόμη πιο υποβαθμισμένα και οι ανάγκες μεγαλύτερες προφανώς θα πρέπει να περιμένουμε ακόμη περισσότερο...
Και τίθεται εν αμφιβόλω η υλοποίηση των προβλεπόμενων παρεμβάσεων, κυρίως λόγω οικονομικών λόγων. Άρα το «κράτα μικρό καλάθι» ενός γνωστού καθηγητή αρχιτεκτονικής κατά την παρουσίαση όλων αυτών των εξαιρετικών μελετών για διάφορες περιοχές της Θεσσαλονίκης, που μου είχε πει πριν από αρκετά χρόνια, όταν όλοι εμείς που επωμιζόμαστε με την ευθύνη της επικοινωνίας των προτάσεων, των ιδεών, των μελετών και τελικά των έργων για την πόλη, είχε πολύ μεγαλύτερη βάση από αυτή που έδωσα.
Δυστυχώς, κάθε τόσο αναγκαζόμαστε να προσγειωθούμε σε μια ζοφερή πραγματικότητα ή να αρκεστούμε στα λίγα, γνωρίζοντας τα πολλά. Κάπως έτσι κόλλησαν την ταμπέλα των «μίζερων» στους Θεσσαλονικείς όλοι εκείνοι που ευθύνονται για τις μισές δουλειές. Αντί να κοιτάξουν να ολοκληρώσουν το έργο τους, μας καλούν να είμαστε ικανοποιημένοι με τα... ψίχουλα. Δεν είναι δίκαιο.