Πέντε είναι οι μεγάλες πηγές ρύπανσης του Θερμαϊκού, όπως είναι γνωστό εδώ και πολλά χρόνια. Γνωστό σε όλους, όπως και τα 24 μέτρα που είχαν προταθεί για να προστατευτεί ο κόλπος και να περιοριστεί η ρύπανση, πλην όμως δέκα χρόνια μετά συζητούμε ακριβώς τα ίδια πράγματα, χωρίς κανείς να αναλαμβάνει ουσιαστική δράση και χωρίς τα βασικά μέτρα να έχουν εφαρμοστεί.
Η τελευταία ολοκληρωμένη μελέτη για το Θερμαϊκό, με μετρήσεις μάλιστα σε 50 σταθμούς στα ιζήματα και τη στήλη του νερού, είχε πραγματοποιηθεί για λογαριασμό της Διεύθυνσης Προστασίας και Ανάπτυξης Θερμαϊκού Κόλπου του υπουργείου Μακεδονίας – Θράκης, η οποία με τη σειρά της συστάθηκε το 2008 με αποκλειστικό αντικείμενο να συντονίσει όλους τους εμπλεκόμενους φορείς (69 ζωή να έχουν) και να έχει ως αρμοδιότητα την προσοχή του Θερμαϊκού.
Δείγμα όλο αυτό της γνώσης που έχουν όλοι οι συναρμόδιοι και εμπλεκόμενοι φορείς για το πρόβλημα, μετά τη βελτίωση που παρουσίασε στα ποιοτικά χαρακτηριστικά του το οικοσύστημα με την έστω όχι ολοκληρωμένη λειτουργία του βιολογικού καθαρισμού και τη μετεγκατάσταση των βυρσοδεψείων.
Για να καταλάβει κάποιος το μέγεθος του προβλήματος πρέπει να γνωρίζει ότι οι πρώτες μελέτες βελτίωσης και απορρύπανσης του Θερμαϊκού έγιναν πριν από 30 - 35 χρόνια. Και σε όλο το διάστημα αυτό έχουμε τουλάχιστον 500 εργασίες που ασχολούνται με το Θερμαϊκό και τα προβλήματά του. Και για να μην «σπέρνουμε» τις ευθύνες και τις αρμοδιότητες, έχουμε έναν φορέα που είναι αρμόδιος για το Θερμαϊκό (και για να συντονίσει τους υπόλοιπους) κι αυτός είναι η αρμόδια διεύθυνση του ΥΜΑΘ.
Οι αναλύσεις των επιστημόνων προ πενταετίας είχαν δείξει ότι έχουμε τρεις μεγάλες εστίες ρύπανσης των νερών στα σημεία εκβολών ποταμών και καναλιών, μια εστία στην περιοχή δυτικά του λιμανιού της Θεσσαλονίκης (Καλοχώρι, παλιά βυρσοδεψεία, βιολογικός κτλ.) και μια στην περιοχή πριν το αεροδρόμιο «Μακεδονία», στις εκβολές του χειμάρρου μετά τη «Βιαμύλ».
Οι επιστήμονες από τις μετρήσεις βρήκαν ανά περιοχή συγκεντρώσεις βαρέων μετάλλων και ειδικά μολύβδου, χρωμίου, χαλκού και καδμίου, συγκεντρώσεις φωσφόρου και αμμωνίας, ρύπανση από τις αγροτικές δραστηριότητες με παρασιτοκτόνα, ακόμη και φυτοφάρμακα που είναι απαγορευμένα εδώ και δεκαετίες στην Ελλάδα (πιθανώς εισαγόμενη ρύπανση),PCBs, κλοφέν, πολυαρωματικά (PAH's) , αρωματικοί υδρογονάνθρακες σε συγκεντρώσεις δεκαπλάσιες ως εκατονταπλάσιες των μέσων φυσικών συγκεντρώσεων κτλ.
«Η θαλάσσια περιοχή του λιμανιού είναι η περισσότερο επιβαρυμένη, καθώς όλοι οι σταθμοί μπορούν να χαρακτηριστούν αζωικοί», τόνιζαν οι επιστήμονες.
Εκείνη η μεγάλη έρευνα αναφερόταν και στο φυτοπλαγκτόν και τον ευτροφισμό, επισημαίνοντας: «Μερίδιο στο φαινόμενο του ευτροφισμού που εμφανίζει συχνά ο Θερμαϊκός έχουν και οι Εγκαταστάσεις Επεξεργασίας Λυμάτων (Βιολογικός Καλοχωρίου, βιολογικός Θέρμης, Αινεία, κονσερβοποιείων της τάφρου 66, ΒΙΠΕ Θεσσαλονίκης) που συνεισφέρουν σε φωσφορικά ιόντα». Μάλιστα, επισημάνθηκε η υπολειτουργία των βιολογικών καθαρισμών ως παράγοντας που επιδεινώνει το πρόβλημα και για τον οποίο έπρεπε να ληφθούν μέτρα. Και όλοι γνώριζαν και τότε και σήμερα δυο δεδομένα:
1. Δεν καθαρίζονται στο βιολογικό όλα τα αστικά λύματα της Θεσσαλονίκης, επειδή δεν έχει ολοκληρωθεί ο δεύτερος κλάδος του κεντρικού αποχετευτικού αγωγού.
2. Δεν καθαρίζονται όσο πρέπει τα βιομηχανικά λύματα της ΒΙΠΕΘ, επειδή η Μονάδα Κατεργασίας Υγρών Αποβλήτων χρειάζεται επέκταση, που ακόμη δεν ολοκληρώθηκε (τυπικά) και μόλις πριν ένα χρόνο το μικροβιακό φορτίο που έχυνε στο Θερμαϊκό ήταν εκτός ορίων...
Οι καθηγητές του αρμόδιου εργαστηρίου του ΑΠΘ σημείωναν ότι πρέπει να παρακολουθούνται διαρκώς τα ποτάμια του Λουδία, Αλιάκμονα και Αξιού, οι χείμαρροι και οι τάφροι που εκβάλουν στον κόλπο, διότι εκεί απορρίπτονται απόβλητα από παρακείμενες βιοτεχνικές και βιομηχανικές μονάδες, αλλά και φυτοφάρμακα από τις γύρω αγροτικές περιοχές.
Συστήθηκε μέχρι και παρατηρητήριο για τη μέτρηση της ρύπανσης στη δυτική πλευρά του Θερμαϊκού, που είναι η πιο επιβαρημένη, στο πλαίσιο του προγράμματος «Ανάπτυξη και εφαρμογή εργαλείων ολοκληρωμένης διαχείρισης παράκτιας ζώνης στον Θερμαϊκό κόλπο - Πιλοτική εφαρμογή στη δυτική παράκτια ζώνη».
Μετρήσεις επί μετρήσεων, έρευνες και μελέτες, εργασίες και προτάσεις, ιδέες και προγράμματα κι όμως παρότι όλοι γνωρίζουν το μέγεθος του προβλήματος και τις πηγές της ρύπανσης μέτρα δεν λαμβάνει κανείς. Το μόνο μέτρο που ελήφθη ήταν για την αισθητική υποβάθμιση και την οπτική ρύπανση από τα σκουπίδια που επιπλέουν στην παράκτια ζώνη της Θεσσαλονίκης, με τα απορρυπαντικά σκάφη που μαζεύουν ό,τι μπορούν προκειμένου να φαίνεται καθαρός ο κόλπος από την παραλία.
Η άμεση επιβολή προστίμων δεν εφαρμόστηκε ποτέ. Αντιθέτως, τα πρόστιμα αποφεύγονται από τις αρμόδιες ελεγκτικές υπηρεσίες, διότι θίγονται άλλες υπηρεσίες, φορείς και ιδιώτες. Η τριτοβάθμια επεξεργασία των λυμάτων στο βιολογικό της Σίνδου και η λυματολάσπη δεν έχουν τη δέουσα διαχείριση και συνδέονται άμεσα με το φαινόμενο του ευτροφισμού, όπως λένε οι επιστήμονες.
Και πλέον μπορεί να μην είναι ορατό το πρόβλημα με το φυτοπλαγκτόν, όμως είναι δεδομένο ότι κάποια στιγμή θα επανέλθει, όπως δεδομένο είναι ότι ο κόλπος συνεχίζει να μην είναι καθαρός, επειδή δεν λαμβάνονται μέτρα.
Η αναμενόμενη σύσκεψη στο ΥΜΑΘ, στην οποία έχουν κληθεί να συμμετάσχουν δεκάδες φορείς θα μπορούσε να είναι μια καλή αρχή για τη λήψη των μέτρων, που έχουν προσδιοριστεί εδώ και τουλάχιστον πέντε χρόνια. Μπορεί να μη χρειάζονται νέες συσκέψεις, παρά μόνο αποφασιστικότητα και πιθανώς λογοδοσία από εκείνους που αδρανούν εδώ και τόσα χρόνια στην εφαρμογή των μέτρων. Μπορεί και να είναι απαραίτητη για να ξαναθυμηθούν όλοι τις υποχρεώσεις τους. Αρκεί να μη μείνει στις γνωστές διαπιστώσεις και εξαγγελίες...