Σε τετραπλασιασμό κι όχι απλώς διπλασιασμό του πρασίνου στο στρατόπεδο Παύλου Μελά προσανατολίζεται η δημοτική αρχή, σε συνεργασία με τον γνωστό αρχιτέκτονα, Πρόδρομο Νικηφορίδη, που ανέλαβε ουσιαστικά το σχεδιασμό της δημιουργίας του μητροπολιτικού πάρκου, μετά την παραχώρηση του χώρου.
Η Voria.gr ρώτησε τον κ. Νικηφορίδη για το μέλλον του χώρου, που αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα σύγχρονα projects στη Θεσσαλονίκη και μια από τις πλέον εμβληματικές παρεμβάσεις, δεδομένου ότι υλοποιείται μέσω αυτού ένα όραμα περίπου τριών δεκαετιών για όλο το πολεοδομικό συγκρότημα.
-Τι σημαίνει στην ουσία η μετατροπή του στρατοπέδου Παύλου Μελά σε μητροπολιτικό πάρκο;
Όταν λέμε μητροπολιτικό πάρκο εννοούμε ότι απευθύνεται σε όλο το πολεοδομικό συγκρότημα, διότι εκ των πραγμάτων θα πάμε σε ένα τέτοιο στόχο. Δεν μπορεί με ένα τέτοιο χώρο να απευθυνθείς μόνο στους περίοικους, αλλά σε όλους τους Θεσσαλονικείς. Οφείλουμε να σχεδιάσουμε με έναν τρόπο που το τελικό αποτέλεσμα θα είναι ελκυστικό για όλους τους Θεσσαλονικείς και όχι μόνο. Για να το πετύχουμε πρέπει να δούμε μια σειρά από ζητήματα διαμορφώσεων, χρήσεων γης κτλ., ώστε ο χώρος να πάρει μητροπολιτική υπόσταση. Θα σας δώσω ένα παράδειγμα. Λέγαμε ότι μπορεί να γίνει ο χώρος της ΔΕΘ μητροπολιτικό πάρκο. Είναι όμως μια έκταση στα 200 στρέμματα κι αυτός δεν είναι ικανοποιητικός χώρος για να γίνει κάτι τέτοιο. Σε συνδυασμό με τους γύρω πράσινους χώρους, όπως το Γ' Σώμα Στρατού κ.ά. ίσως και να γινόταν, όχι όμως μόνο η έκταση της ΔΕΘ. Στην περίπτωση του στρατοπέδου Παύλου Μελά όμως έχουμε ικανοποιητικό χώρο, που φτάνει περίπου στα 350 στρέμματα και μας δίνεται έτσι η δυνατότητα να κάνουμε ένα πραγματικό μητροπολιτικό πάρκο, υπό προϋποθέσεις. Ο στόχος για το στρατόπεδο δεν μπορεί να είναι άλλος. Και οικονομοτεχνικά να το δείτε, δεν μπορεί ένας τέτοιος χώρος να είναι βιώσιμος αν δεν απευθύνεται σε όλη την πόλη.
-Στο πλαίσιο του «Δυτικού Τόξου» επί Πολιτιστικής Πρωτεύουσας δυο δεκαετίες πριν είχατε καταθέσει μια μελέτη, που αφορούσε στα στρατόπεδα της δυτικής Θεσσαλονίκης, με τίτλο «Τοπία Αισθήσεων» (σ.σ. η φωτογραφία που δημοσιεύεται είναι από αυτή τη μελέτη). Μπορεί να έχει κάποια εφαρμογή στην περίπτωση του Παύλου Μελά σήμερα;
Εκείνος ήταν ένας πολύ γενικός διαγωνισμός, ένας διαγωνισμός ιδεών. Δεν μπήκαμε τότε σε λεπτομέρειες. Το βασικό ήταν να ορίσουμε την κυρίαρχη ιδέα πάνω στην οποία θα διαμορφώνονταν οι χώροι των πρώην στρατοπέδων της δυτικής Θεσσαλονίκης. Λειτουργήσαμε λαμβάνοντας υπόψη το γεγονός ότι συνολικά η περιοχή στο παρελθόν ήταν εξοχές και κινητοποιούσαν τις αισθήσεις των πολιτών. Γι' αυτό και το ονομάσαμε «Τοπία Αισθήσεων» και προβλέφθηκε η μετατροπή των χώρων αποκλειστικά σε χώρους πρασίνου. Δεν προχώρησε όμως και δεν είχε ουσιαστικό αποτέλεσμα εκείνος ο διαγωνισμός. Έγινε μια επιλογή κάποιων μελετών, χωρίς βραβεία και χωρίς να υπάρξει περαιτέρω επεξεργασία.
-Πιστεύετε ότι υπηρετείται η διεκδίκηση των κινημάτων των πολιτών της περιοχής για δημιουργία ελεύθερων χώρων πρασίνου και κυρίως αδόμητων χώρων στην περίπτωση του στρατοπέδου Παύλου Μελά; Πόσο μεγάλη θα είναι η ωφέλεια του πολεοδομικού συγκροτήματος, που έχει τραγικά ποσοστά πρασίνου;
Νομίζω ότι όντως υπηρετείται. Θα πάνε πολύ καλά τα πράγματα. Ο δήμος είναι πεπεισμένος ότι το στρατόπεδο πρέπει να γίνει κυρίαρχα χώρος πρασίνου. Στο παραχωρητήριο εξάλλου δεν προβλέπεται οποιαδήποτε επιπλέον δόμηση. Πέρα από τα δυο μουσεία (Εθνικής Αντίστασης και Ποντιακού-Μικρασιατικού Ελληνισμού), που θα δημιουργηθούν σε υφιστάμενα κτήρια, υπάρχουν πολλά δομημένα ήδη τετραγωνικά μέτρα για να υπηρετηθούν στεγασμένες χρήσεις. Δεν χρειάζεται άλλη δόμηση. Σε ό,τι αφορά στα ποσοστά πρασίνου έχουμε ορισμένα παράδοξα. Για παράδειγμα όταν ο δήμος Θεσσαλονίκης μετρά το πράσινο δίνει στοιχεία μόνο γι' αυτό που του ανήκει. Δεν περιλαμβάνει χώρους όπως το Γ' ΣΣ που δεν είναι αρμοδιότητάς του. Οπότε δεν έχουμε σαφή εικόνα της πραγματικής αναλογίας πρασίνου. Είναι πάντως λίγο πιο αυξημένα τα ποσοστά από αυτά που κατά καιρούς εμφανίζονται. Στην περίπτωση του στρατοπέδου Παύλου Μελά υπάρχει πολύ πράσινο, το οποίο μπορεί όχι να διπλασιαστεί, αλλά να πολλαπλασιαστεί. Υπολογίσαμε ότι μπορεί τουλάχιστον να γίνει τετραπλάσιο, διότι υπάρχουν μεγάλα τμήματα του χώρου χωρίς πράσινο, τα οποία μπορούν να φυτευτούν. Άλλωστε μιλάμε για μια περιοχή με πολύ πυκνή δόμηση, που έχει ανάγκη το πράσινο και τους ελεύθερους χώρους. Αυτή είναι η πρόθεσή μας, να πολλαπλασιάσουμε το πράσινο. Αλλιώς δεν νοείται και μητροπολιτικό πάρκο.
-Έχετε στο μυαλό σας κάποιο παράδειγμα του εξωτερικού όπου τα μητροπολιτικά πάρκα σε μεγαλουπόλεις είναι συχνή πρακτική;
Δεν μπορούμε να έχουμε κάποια σαφή αναφορά. Τα περισσότερα μητροπολιτικά αστικά πάρκα δημιουργήθηκαν σε παλαιότερες περιόδους. Κάποια (όπως σε περιοχές του Παρισιού) δημιουργήθηκαν στα τέλη του 20ου αιώνα, αλλά δεν έχουν σχέση με την περίπτωση του στρατοπέδου Παύλου Μελά. Άλλωστε, στο εξωτερικό συνδυάζονται με την κατασκευή πολλών κτηρίων, κάτι που στην περίπτωσή μας δεν μπορεί να γίνει. Πρώην στρατόπεδα στον αστικό ιστό που να έγινα πάρκα δεν βρίσκεις εύκολα. Είναι λογικό, διότι στις ευρωπαϊκές πόλεις δεν βρίσκεις μεγάλους χώρους που να ήταν στρατόπεδα. Ούτε όμως και κάποια άλλη ελληνική πόλη έχει τόσα πολλά στρατόπεδα στον αστικό ιστό, όπως η Θεσσαλονίκη. Σε αναλογία με τον πληθυσμό τα στρατόπεδα της Θεσσαλονίκης είναι μια εξαιρετική περίπτωση, μια μοναδική περίπτωση. Αν όλα τα στρατόπεδα πάρουν το δρόμο του Παύλου Μελά, ποιος τη χάρη μας...
-Ποιες είναι οι διαδικασίες στο εξής για να αρχίσουν οι παρεμβάσεις στο χώρο;
Η διασφάλιση της χρηματοδότησης. Τα 10 εκ. ευρώ μπορεί να φαντάζουν πολλά και είναι μια καλή αρχή, όμως δύσκολα θα φτάσουν για να γίνουν πράξη όλα τα σχέδια για το στρατόπεδο. Εμείς έχουμε ως προτεραιότητα την προστασία μιας σειράς υφιστάμενων και διατηρητέων κτηρίων, με παράλληλη κατεδάφιση όσων είναι ετοιμόρροπα και διαμόρφωση της περιοχής με πράσινο. Θα γίνουν περιμετρικές φυτεύσεις, ώστε να αποκτήσει μια εσωτερικότητα ο χώρος και να αντιλαμβάνεται ο πολίτης ότι βρίσκεται εντός ενός μητροπολιτικού πάρκου, ασφαλής και μακριά από τους κεντρικούς οδικούς άξονες. Πρέπει όταν κάποιος μπαίνει στο χώρο να καταλαβαίνει ότι είναι σε πάρκο. Θα δημιουργηθούν ασφαλείς πορείες στο εσωτερικό του χώρου, με παρεμβάσεις σε εγκαταλειμμένα τμήματα και στον ηλεκτροφωτισμό και με τη διαμόρφωση πεζοδρόμων και ποδηλατοδρόμων. Είναι κάποια στοιχειώδη πράγματα που πρέπει να γίνουν. Στη συνέχεια θα έχουμε μια οριοθέτηση περιοχών, για τις οποίες θα χρειαστεί να γίνουν αρχιτεκτονικοί διαγωνισμοί, προκειμένου να διαμορφωθούν. Εμείς άμεσα προχωρούμε στη σύνταξη των προδιαγραφών αυτών των διαγωνισμών και ταυτόχρονα στις απαιτούμενες διαμορφώσεις, ώστε να μην έχει πια ο χώρος εικόνα εγκατάλειψης, μπάζα, ερείπια και να αφήνει το αίσθημα της ανασφάλειας στον επισκέπτη. Σκεφτείτε ότι έχουμε χαρακτηρισμένους ιστορικούς τόπους, έχουμε ορισμένα οθωμανικά κτήρια με αρχιτεκτονική αξία, ενώ υπάρχει και ένα κτηριακό απόθεμα που δημιουργεί κάποιες ενότητες. Άρα έχουμε πολλές προοπτικές...
-Μπορεί το στρατόπεδο Παύλου Μελά να αποτελέσει πόλο έλξης ανάλογο με εκείνον της νέας παραλίας, την ανάπλαση της οποίας υλοποιήσατε ως αρχιτεκτονικό γραφείο με τον κ. Bernard Cuomo;
Πιστεύω πως μπορεί να αποτελέσει πόλο έλξης για όλη τη Θεσσαλονίκη, ειδικά στη διάρκεια διοργάνωσης μεγάλων εκδηλώσεων, που σκέφτεται να υλοποιήσει η δημοτική αρχή. Το μητροπολιτικό πάρκο όμως θα αποτελεί και πόλο έλξης καθημερινά για όλους τους πολίτες της δυτικής Θεσσαλονίκης. Όλα θα εξαρτηθούν από το τελικό αποτέλεσμα, για το οποίο είμαι πολύ αισιόδοξος.