H ελαστική φορολογική ηθική των Ελλήνων χειροτέρεψε μέσα στα χρόνια της κρίσης και συνεχίζει να χειροτερεύει, με αποτέλεσμα η σκιώδης οικονομία συνεχώς να διευρύνεται και να ξεπερνάει το 25% ή, το 1/4 του ΑΕΠ, δηλαδή να εκτιμάται κάπου μεταξύ 47 και 50 δισ. το χρόνο, βάσει ΑΕΠ 2017.
Ο Έλληνας που από κουλτούρα και παράδοση, δεν ανήκε στους φορολογικά ηθικότερους Ευρωπαίους, ούτε στους συνεπέστερους, πλέον, κοιτάζει να "γλυτώσει" άμεσους και έμμεσους φόρους, τροφοδοτώντας έτσι τη σκιώδη οικονομία. Είτε λόγω ανέχειας - υψηλή ανεργία- είτε εξαιτίας υψηλής άμεσης φορολογίας, γραφειοκρατίας, έλλειψης ανταποδοτικότητας του συστήματος, αλλά
και λανθασμένης πληροφόρησης επειδή κάποιοι θεωρούν ότι δεν θα ελεγχθούν ή δεν θα τους επιβληθούν πρόστιμα, η σκιώδης οικονομία φουντώνει μαζί με τη φοροαποφυγή, όπως τόνισσν οι καθ. Αριστείδης Μπιτζένης και Βασίλειος Βλάχος, παρουσιάζοντας τα συμπεράσματα του Παρατηρητηρίου Μέτρησης Παραοικονομίας, του Τμήματος Διεθνών και Ευρωπαϊκών Σπουδών του ΠΑΜΑΚ, στο πλαίσιο συνεδρίου για την Παραοικονομία που συνδιοργανώνεται με το Κέντρο Αριστείας Jean Monnet.
Oπως προκύπτει από την μελέτη 15.000 ερωτηματολογίων που έγιναν στην περίοδο 2011-2016, την ελαστικότερη φορολογική ηθική έχουν οι άνεργοι με 70,2%, μια κατηγορία που όμως δεν "μετράει" λόγω της ιδιαίτερης κατάστασης στην οποία βρίσκεται. Αμέσως μετά όμως, έρχονται με πολύ υψηλά ποσοστά οι αναμενόμενοι "ύποπτοι", ο ιδιωτικός τομέας με 65,3%, οι ελεύθεροι επαγγελματίες χωρίς προσωπικό με 64,9%, ενώ υψηλά στη σκιώδη είναι και οι φοιτητές με 62,5%. Η έκπληξη έρχεται από τους αγρότες, που έχουν τη μικρότερη συμμετοχή στη σκιώδη, με ποσοστό 43,9%, ενώ τσιμπημένα ποσοστά έχει και ο δημόσιος τομέας με 51,9%, οι συνταξιούχοι με 59,3% ενώ οι ελεύθεροι επαγγελματίες με προσωπικό συμμετέχουν με 58,7%.
Σύμφωνα με τις απαντήσεις των ερωτηθέντων, μεγάλη επίπτωση στη φορολογική ηθική των Ελλήνων, στα χρόνια της κρίσης, προκύπτει ότι είχαν στο παρακάτω βαθμούς, οι εξής παράγοντες:
Άνιση η κατανομή των φορολογικών βαρών
Το 82,8% βρίσκει μη ανταποδοτική τη φορολογική συνεισφορά ενώ το 77,1% θεωρεί ότι υπάρχει έλλειμμα ανταποδοτικότητας στην άνιση κατανομή των φορολογικών βαρών. Σε εγγενή κίνητρα, δηλαδή σε προσωπικούς λόγους, αποδίδει τη φοροαποφυγή το 39,9%, ενώ ποσοστό 73,9% θεωρεί, λόγω κακής πληροφόρησης, ότι δεν θα ελεγχθεί και δεν θα αναγκασθεί στην καταβολή προστίμων.
Τέλος, αναγνωρίζεται ότι πολιτισμικοί παράγοντες, παίζουν διαχρονικά ρόλο αφού κρίθηκαν σημαντικοί στο 41,9%.
Αυτό που τονίσθηκε από τον κ. Βλάχο είναι, ότι η σκιώδης οικονομία δεν μειώθηκε αναλογικά στην περίοδο από το 2013 και μετά, όπως προκύπτει από την μέθοδο MIMIC του καθ. Friedrich Schneider, καθώς η συγκεκριμένη μέθοδος συμπεριλαμβάνει στην ίδια μεγάλη βάση στοιχεία από όλες τις ευρωπαϊκές οικονομίες, κάνοντας την επεξεργασία σύμφωνα με τα μεγέθη των ΑΕΠ κάθε μίας χώρας, όταν όμως μεταξύ αυτών υπάρχουν σημαντικές δυσαναλογίες μεγεθών και ποιοτικών χαρακτηριστικών.
Λαμβάνοντας το λόγο ο κ. Μπιτζένης δήλωσε ότι η ακολουθούμενη φορολογική πολιτική, καταλήγει στο αντίθετο από το επιζητούμενο αποτέλεσμα, αφού φουντώνει τη φοροδιαφυγή και την παραοικονομία.
Η μείωση φορολογικών συντελεστών, ως και η απαλλαγή στις νέες εκ του μηδενός επενδύσεις(greenfields) θα προσέλκυε επενδύσεις αφ' ενός και αφ' ετέρου και έσοδα φορολογικά από τον ΦΠΑ, τη φορολογία των απασχολούμενων, όπως και ασφαλιστικές εισφορές για τα Ταμεία. Επίσης, υπστήριξε ο κ. Μπιτζένης, είναι παλαιό ζητούμενο η σταθερότητα του φορολογικού συστήματος, η μείωση της γραφειοκρατίας, η αύξηση των ελέγχων και των προστίμων. Πέραν αυτών, αν υπολογισθεί η απώλεια εσόδων για το κράτος, από την παραοικονομία, προκύπτει ως δυνατότητα και η μείωση των φορολογικών συντελεστών.
Το ολιγοπώλιο των οίκων αξιολόγησης
Το ολιγοπώλιο των οίκων αξιολόγησης, των τριών μεγάλων αμερικανών, που έχουν το 90% της αγοράς, πιθανώς, με τις αξιολογήσεις υποβάθμισης, να έφερε την ελληνική οικονομία πιο κοντά στη κρίση αξιοπιστίας, στην παρ' ολίγο χρεοκοπία, την οικονομική κρίση και τα μνημόνια.
Τα παραπάνω δήλωσε απαντώντας σε δημοσιογραφική ερώτηση ο κ. Μark Clough, επικεφαλής σύμβουλος του Γραφείου Βρυξελλών της βρετανικής νομικής εταιρείας, της Law Firm Dentons, της μεγαλύτερης στον κόσμο.
Το παραπάνω συμπέρασμα μπορεί να συναχθούν αν ληφθεί υπόψει ότι οι τρεις μεγάλοι αμερικανικοί οίκοι, κάνουν αξιολογήσεις που κινούνται στο ίδιο μήκος κύματος, δημιουργώντας κλίμα και επηρεάζοντας την ψυχολογία των αγορών χρήματος και αξιών.
Ο κ.Clough μίλησε για την ενίσχυση του ανταγωνισμού με τη δημιουργία και άλλων οίκων αξιολόγησης, κάτι που επιδιώκεται από το Κοινοτικό νομικό πλαίσιο, όπως αυτό διαμορφώθηκε ακόμη από το 2009. Ωστόσο, όπως είπε, η επιτυχία όσων το επιδιώξουν θα κριθεί από τις δυνάμεις της αγοράς.
Σε ότι αφορά την πιθανή μετεξέλιξη του ESM σε ένα ευρωπαϊκό Νομισματικό Ταμείο, ο Βρετανός ομιλητής υποστήριξε ότι σε μία τέτοια περίπτωση, ένας ευρωπαϊκός IMF, ακριβώς επειδή δεν θα είναι global, θα πρέπει αναγκαστικά να έχει σχέση συνεργασίας και σύνδεσης με το ΔΝΤ.