Skip to main content

Σκουπίδια: Όσα θέλατε πάντα να μάθετε και δεν τολμούσατε να ρωτήσετε

Από τις ευρωπαϊκές πρακτικές στην ελληνική πραγματικότητα. Ο δήμος Θεσσαλονίκης, η κρίση με τους συμβασιούχους και η επόμενη μέρα. Γράφει ο Κ. Ζέρβας.

του Κωνσταντίνου Ζέρβα, kvzervas@gmail.com*

«Πετυχημένος δήμαρχος είναι αυτός που μπορεί να μαζέψει σωστά τα σκουπίδια» είχε πει ο αείμνηστος δήμαρχος Αθηναίων Μιλτιάδης Έβερτ στη δεκαετία του ’80 και στο τέλος μίας αντίστοιχης κρίσης μ’ αυτή που βιώσαμε πρόσφατα.

Αλήθεια, πόσες φορές μνημονεύσαμε έκτοτε, εκείνη τη σοφή διαπίστωση;

Πόσες κρίσεις σκουπιδιών αντιμετωπίσαμε τα τελευταία χρόνια και πόσο λίγο άλλαξαν τα πράγματα στην περισυλλογή και αξιοποίηση των αστικών απορριμμάτων.

Τώρα λοιπόν που μόλις ξεπεράσαμε μια μεγάλη κρίση, και μάλιστα στη διάρκεια ενός καύσωνα και στη μέση της τουριστικής περιόδου θα πρέπει επιτέλους με γνώση, και ειλικρίνεια να παρουσιάσουμε ορισμένες ξεκάθαρες αλήθειες για το θέμα αυτό.

Ευρωπαϊκές πρακτικές

Το ποσοστό ανακύκλωσης στο σύνολο της Ε.Ε. (μέσος όρος) φτάνει στο 28% και της κομποστοποίησης στο 16%. Επιπλέον, το 27% αποτεφρώνεται, ενώ στις χωματερές οδηγείται μόλις το 28% των αποβλήτων.

3 τόνοι απορριμμάτων περιέχουν την ίδια ενέργεια με ένα τόνο μαζούτ.

Η Σουηδία εισάγει σκουπίδια

Η Σουηδία έχει φτάσει σε τέτοιο βαθμό αποτελεσματικότητας στη διαχείριση απορριμμάτων που πλέον εισάγει σκουπίδια από άλλες Ευρωπαϊκές χώρες. Ο μέσος κάτοικος της Σουηδίας παράγει την ίδια ποσότητα απορριμμάτων με τους υπόλοιπους Ευρωπαίους, περίπου 461 κιλά το χρόνο, όμως μόλις το1% αυτής της ποσότητας καταλήγει στους χώρους υγειονομικής ταφής.

Η χώρα διαθέτει 32 σταθμούς όπου τα απόβλητα αποτεφρώνονται για την παραγωγή ατμού, που χρησιμοποιείται σε γεννήτριες στροβίλων για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας. Οι σταθμοί αυτοί προμηθεύουν σχεδόν ένα εκατομμύρια σπίτια στη Σουηδία με θέρμανση, και περίπου 260.000 με ηλεκτρισμό. Κάθε χρόνο, περισσότεροι από δύο εκατομμύρια τόνοι σκουπιδιών αποτεφρώνονται στη σκανδιναβική χώρα, γεγονός που σημαίνει ότι παράγεται το ισοδύναμο 670.000 τόνων μαζούτ.

Η Σουηδία πλέον αγοράζει απορρίμματα και απόβλητα από το Ηνωμένο Βασίλειο, την Ιταλία, τη Νορβηγία και την Ιρλανδία, προκειμένου να καλύψει τη ζήτηση των σταθμών αποτέφρωσης.

Η ελληνική πρακτική και το ευρωπαϊκό πρόστιμο

Τον Ιούνιο του 2014, σχεδόν μία δεκαετία έπειτα από προηγούμενη καταδίκη, η Ελλάδα διατάχθηκε να πληρώνει πρόστιμο σχεδόν 15 εκατ. ευρώ κάθε έξι μήνες, για τη συνεχιζόμενη λειτουργία παράνομων χωματερών. Του βασικού δηλ τρόπου αποδόμησης των απορριμμάτων στη χώρα μας. Και αυτό παρά το γεγονός ότι η βιομηχανία τουρισμού της χώρας απαιτεί παρθένο περιβάλλον.

Η χώρα μας εμφανίζει πολύ χαμηλό ποσοστό ανάκτησης και ανακύκλωσης στο σύνολο των απορριμμάτων, μόλις 16%, και συνεχίζει να χρησιμοποιεί ως κύρια μέθοδο διαχείρισης την τελική απόθεση στο έδαφος σε ποσοστό 80%.

Είναι γνωστό ότι τα σκουπίδια είναι πολύτιμα και φέρνουν ψήφους! Ετσι στη χώρα μας η διαχείριση των απορριμμάτων αποτελεί εργαλείο της πολιτικής με μεγάλη κατασπατάληση δημόσιων πόρων, με χειραγώγηση εργατικού δυναμικού και με ανυπολόγιστη επιβάρυνση του περιβάλλοντος.

Αντίθετα στις ανεπτυγμένες χώρες της Ευρώπης είναι πηγή θέσεων εργασίας, παραγωγής πλούτου, αλλά και επανάκτησης του περιβάλλοντος.

Ουραγός στην ανακύκλωση η Ελλάδα

Η ανακύκλωση στην πόλη μας έχει κολλήσει στο 14% παρόλη την καμπάνια και τη χωροθέτηση των μπλε κάδων παντού. Το ποσοστό ανακύκλωσης, υπολείπεται ακόμα σημαντικά συγκριτικά με τις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες, τοποθετώντας τη χώρα μας στις χαμηλότερες θέσεις της κατάταξης (μόλις 22η στις 28 χώρες της Ε.Ε.).

Η χαμηλή αυτή επίδοση δημιουργεί προβληματισμό αναφορικά με τη δυνατότητα επίτευξης του στόχου που έχει τεθεί από την Ε.Ε. για το 2020, όταν θα πρέπει να ανακυκλώνεται τουλάχιστον το 50% των οικιακών απορριμμάτων. Θα έχουμε νέα πρόστιμα και για αυτή τη μη επίτευξη ενός περιβαλλοντικού στόχου;

Οι κλέφτες των κάδων

Αλήθεια τι γίνεται με όλους αυτούς τους εισαγόμενους κλέφτες ανακυκλωμένου υλικού. Κάθε γειτονιά, κάθε κάδος έχει τον καθημερινό επισκέπτη κλέφτη ανακυκλώσιμου υλικού. Ο καθένας μας τους βλέπει ανά πάσα στιγμή. Εχουν στηθεί ολόκληροι παράνομοι μηχανισμοί και η πολιτεία δεν επεμβαίνει μεθοδικά και αποτελεσματικά για να περισώσει έσοδα από την τοπική αυτοδιοίκηση.

Το κόστος περισυλλογής στο δήμο Θεσσαλονίκης

Σε πρόσφατη συνεδρίαση του δημοτικού συμβουλίου του δήμου Θεσσαλονίκης η αντιδήμαρχος Οικονομικών εκτίμησε ότι το κόστος περισυλλογής από τους υπαλλήλους (μόνιμους και συμβασιούχους) ανέρχεται στα 127 ευρώ ανά τόνο. Δεν συνυπολόγισε όμως, όπως δήλωσε, στο ποσόν αυτό το εργατικό κόστος. Αν συνυπολογισθεί λοιπόν και αυτό (ως προφανώς όφειλε να γίνει) το κόστος ανέρχεται στο ποσόν των 240 ευρώ ανά τόνο!

Ιδιώτης ανάδοχος που ανέλαβε παλαιότερα να περισυλλέξει τα απορρίμματα σε περίοδο αντίστοιχης κρίσης είχε προσφέρει το ποσόν 90 ευρώ ανά τόνο. Και σύμφωνα με τον επεισοδιακό διαγωνισμό, που έγινε (;) κατά την περίοδο της πρόσφατης κρίσης στο δήμο Θεσσαλονίκης, ο μειοδότης προσέφερε 135 ευρώ ανά τόνο. Βέβαια η προσφορά αυτή δεν ήταν σαφής ως προς τη δυνατότητα αποκομιδής σε κάθε γειτονιά του δήμου και όχι μόνο σε κεντρικούς και μεγάλους οδικούς άξονες. Η χρήση μικρότερων, δορυφορικών όπως αποκαλούνται, οχημάτων προφανώς κάνει το έργο δυσκολότερο και ακριβότερο.

Τί εξοπλισμό θα πρέπει λοιπόν να διαθέτει ο «μπαμπούλας» ανάδοχος που πιθανόν θα αναλάβει τη συγκομιδή κάποια μέρα. Και πόσο θα είναι και το δικό του κόστος;

Είναι εξαιρετικά σημαντικό οι δημότες της πόλης να γνωρίζουν τα κόστη της αποκομιδής και τις εναλλακτικές που υπάρχουν. Με κάθε λεπτομέρεια. Γιατί ας μην ξεχνάμε ότι το κόστος αυτό καλύπτεται πλήρως από ανταποδοτικά τέλη, δηλ χρήματα που καταβάλουν σε ρευστό οι δημότες κάθε μήνα!

Η ιστορία των συμβασιούχων – Οι πραγματικές ανάγκες του δήμου

Ο δήμος Θεσσαλονίκης αυτή τη στιγμή απασχολεί στον τομέα της καθαριότητας περίπου 350 μονίμους και περίπου 480 αορίστου χρόνου. Χειριστές, τεχνικούς και εργάτες. Επιπλέον, σε διαρκή βάση προσλαμβάνονται εποχιακοί, δηλ συμβασιούχοι. Ο αριθμός αυτός ανέρχεται σήμερα στα 750 άτομα, από τους οποίους ο μεγαλύτερος αριθμός είναι εργάτες. Περίπου 400.

Ο δήμος Θεσσαλονίκης έχει προφανώς σταθερές ανάγκες σε προσωπικό καθαριότητας καθώς η «παραγωγή» απορριμμάτων δεν μεταβάλλεται εποχιακά. Δεν είναι τουριστικός ή νησιώτικος δήμος με δυσανάλογες ανάγκες στη διάρκεια του χρόνου.

Ποιες είναι λοιπόν τελικά οι πάγιες και διαρκείς ανάγκες του δήμου Θεσσαλονίκης. Περιλαμβάνονται αυτές οι θέσεις στο σημερινό οργανόγραμμα του δήμου; Σ’ αυτό δηλ. που η σημερινή διοίκηση του δήμου τόσες ελπίδες για την καλή λειτουργία του έχει εναποθέσει;

Η πρόσφατη τροπολογία Σκουρλέτη άλλωστε ακριβώς αυτό ζητάει από τους δήμους της χώρας: Την υποβολή στις Αποκεντρωμένες Διοικήσεις ενός οργανογράμματος με σαφή και ειλικρινή καταγραφή των πάγιων και διαρκών αναγκών στον τομέα της καθαριότητας έτσι ώστε να γίνει, μέσω ΑΣΕΠ, η πρόσληψη μόνιμου προσωπικού και να λυθεί το πρόβλημα άπαξ και δια παντός. Εφόσον βέβαια ισχύει πραγματικά η βούληση πολιτείας και τοπικής αυτοδιοίκησης για το τέλος της λεγόμενης «ομηρίας»: και εργαζομένων αλλά και δήμων.

Η κρίση και το προσωπικό ασφαλείας

Με αφορμή τη μη μονιμοποίηση της τελευταίας γενιάς συμβασιούχων στην καθαριότητα από την κυβέρνηση προέκυψε μια νέα κρίση. Ενας μικρός αριθμός εργαζομένων καταλαμβάνοντας τους χώρους των αμαξοστασίων, των σταθμών μεταφόρτωσης αλλά και των χωματερών παρέλυσε το σύστημα αποκομιδής.

Η αξιοποίηση του προσωπικού ασφαλείας για τη διατήρηση ενός ανεκτού επιπέδου σκουπιδιών στην πόλη λειτούργησε μόνο τις πρώτες 3 μέρες. Μετά δεν κυκλοφορούσε όχημα ούτε για δείγμα.

Σε όλους τους δήμους; Περιέργως όχι! Ηταν πολλά τα παραδείγματα γειτονιών που στη μια γωνία υπήρχαν βουνά σκουπιδιών και στην απέναντι οι κάδοι ήταν άδειοι. Και αυτό γιατί ανήκαν σε άλλους δήμους. Βιώνουμε τακτικά το φαινόμενο δήμοι με σωστή οργάνωση αλλά και ειλικρινείς σχέσεις μεταξύ διοίκησης και εργαζομένων να ξεπερνούν τις κρίσεις με τη λιγότερη δυνατή επιβάρυνση για τους δημότες.

Ο δήμος Θεσσαλονίκης (όπως και ο δήμος Αθηναίων) είναι ένα πεδίο υψηλής προβολής για πρωταγωνιστές σε περιόδους κρίσης. Και με θύματα προφανώς τους πολίτες και τους επισκέπτες.

Το ενδιαφέρον πάντως στην κρίση του δήμου Θεσσαλονίκης ήταν, και ενόψει της (μη) εμπλοκής ιδιώτη στην αποκομιδή, ότι το προσωπικό ασφαλείας θεωρήθηκε ικανό να συλλέξει ένα τονάζ 10 ημερών απορριμμάτων. Διοίκηση και εργαζόμενοι δεσμεύθηκαν γι αυτό! Τελικά πόσα οχήματα και πόσοι εργαζόμενοι μπορούν να κάνουν τη δουλειά;

H εισαγγελική παρέμβαση και τα ανακλαστικά της δικαιοσύνης

Στις 28 Ιουνίου και 7 μέρες μετά την έναρξη της απεργίας και της συσσώρευσης χιλιάδων τόνων στην πόλη η Εισαγγελία Πρωτοδικών Θεσσαλονίκης παρήγγειλε «προκαταρκτική εξέταση για ποινικές ευθύνες προς πάσα κατεύθυνση σχετικά με την κατάσταση που έχει διαμορφωθεί με τα σκουπίδια στους δρόμους της Θεσσαλονίκης, ύστερα από τις συνεχιζόμενες κινητοποιήσεις των συμβασιούχων εργαζομένων στους ΟΤΑ».

Τα υπό διερεύνηση αδικήματα -κατά την παραγγελία- ήταν αυτά της παράβασης καθήκοντος, της παράλειψης λύτρωσης από κίνδυνο ζωής, της έκθεσης, της προστασίας του περιβάλλοντος, όπως επίσης οι πράξεις της διατάραξης οικιακής ειρήνης και της παράνομης βίας (από παρεμπόδιση λειτουργίας δημόσιας υπηρεσίας λόγω παράνομης παραμονής ατόμων σε χώρο της ή με τη βία παρεμπόδιση άσκησης δικαιώματος προς λειτουργία των απορριμματοφόρων).

Αλήθεια ο πυλώνας αυτός της δημοκρατίας και της προστασίας των πολιτών πότε επεμβαίνει; Και τώρα που η κρίση πέρασε η εξέταση θα γίνει; Θα παράξει αποτελέσματα; Και θα λειτουργήσει με άμεσα ανακλαστικά την επόμενη φορά;

Η επόμενη μέρα για το δήμο

Σήμερα που μια ακόμη κρίση σκουπιδιών είναι πίσω μας μετράμε μόνο πληγές.

Έχουμε άραγε όλα τα εργαλεία για να παρέχουμε αύριο ικανοποιητικά την ανταποδοτική αυτή υπηρεσία στους πολίτες;

Έχουμε εξασφαλίσει πέραν του εργατικού δυναμικού όλα τα υπόλοιπα: οχήματα, ανταλλακτικά, συντήρηση, καύσιμα, σκούπες, σακούλες, μέτρα ατομικής προστασίας.

Θα δούμε επιτέλους την τοποθέτηση και λειτουργία δικτύων υπόγειων κάδων και κομποστοποίησης;

Ή θα βρούμε μπροστά μας πάλι ένα στρατό χωρίς όπλα και ένα βουνό από προβλήματα.

Ευθύνη της διοίκησης ενός δήμου είναι η διαχείριση όλων των πόρων, ανθρώπινων και υλικών για την παροχή των υπηρεσιών που θα κάνουν την καθημερινότητα των κατοίκων και των επισκεπτών της πόλης καλύτερη. Η επιστροφή στην κανονικότητα και η εξασφάλιση της είναι το ζητούμενο.

Καλές προθέσεις προφανώς όλοι είχαν και έχουν. Το να μαζεύονται όμως τα σκουπίδια είναι μέσα στην περιγραφή καθηκόντων ενός δημάρχου, ενός οργανισμού τοπικής αυτοδιοίκησης. Ετσι λειτουργεί μια σύγχρονη, ευνομούμενη πόλη.

Γιατί μπορεί οι κάτοικοι Θεσσαλονίκης (και Αθήνας) να είμαστε «ανθεκτικοί», αλλά αυτοί που μας επισκέπτονται και επενδύουν μπορεί να μην είναι. Και το ζητούμενο δεν είναι να αντέχουμε, αλλά να προοδεύουμε.

*Ο Κωνσταντίνος Ζέρβας είναι πολιτικός μηχανικός και δημοτικός σύμβουλος του δήμου Θεσσαλονίκης