Έχει σκεφτεί κάποιος πόσο μας έχει κοστίσει αυτή η κακοδαιμονία των έργων που καθυστερούν να ολοκληρωθούν; Με την εμπειρία που έχουμε στη Θεσσαλονίκη, όπου σπανίως ολοκληρώνεται ένα έργο στο συμβατικό του χρονοδιάγραμμα, τα έργα που καθυστερούν να τελειώσουν είναι αναρίθμητα.
Όσοι πιστεύουν ότι οι καθυστερήσεις, τις οποίες πλέον τις θεωρούμε όλοι καθεστώς, δεν κοστίζουν παρά σε ταλαιπωρία και εκνευρισμό, κάνουν μεγάλο λάθος. Το κόστος είναι μεγάλο και σε οικονομικό επίπεδο.
Διότι συνήθως ένα έργο που ξεφεύγει από το συμβατικό χρονοδιάγραμμα απαιτεί τελικά συμπληρωματικές συμβάσεις, δηλαδή πολλαπλασιάζονται τα χρήματα τα οποία δαπανώνται γι' αυτό από τον αρχικό προϋπολογισμό.
Αυτή η διάσταση συνήθως καλύπτεται πίσω από τις γενναίες εκπτώσεις που δίνονται στους αρχικούς προϋπολογισμούς κατά τη διαδικασία των διαγωνισμών. Ο αρχικός προϋπολογισμός είναι πάντα πολύ μεγαλύτερος από το τελικό κόστος, έστω κι αν το συμβατικό κόστος σπανίως είναι επίσης το τελικό.
Το φαινόμενο ήταν ακόμη πιο έντονο στο παρελθόν όταν οι εκπτώσεις ήταν εξαιρετικά μεγάλες (σε ορισμένες περιπτώσεις και ύποπτα μεγάλες) για τα έργα. Πλέον έχουν περιοριστεί μεν, αλλά σίγουρα ένα έργο αρχικού προϋπολογισμού κάποιων εκατομμυρίων ευρώ δεν είναι απίθανο να αναληφθεί με μια έκπτωση 40%.
Στο τέλος όμως, λόγω των παρατάσεων στις συμβάσεις –για διάφορους λόγους, άλλοτε κατανοητούς, άλλοτε παράλογους- γίνονται αναγκαστικά συμπληρωματικές, που κοστίζουν πολλά χρήματα επιπλέον. Χρήματα, τα οποία πληρώνουμε όλοι οι Έλληνες πολίτες, δίχως να λογοδοτεί κάποιος γι' αυτό το επιπλέον κόστος.
Το ακραίο παράδειγμα της υποθαλάσσιας αρτηρίας, την οποία την πληρώσαμε «χρυσάφι» και δεν κατασκευάστηκε ποτέ, είναι ενδεικτικό. Ακραίο μεν, ενδεικτικό δε. Φανταστείτε πόσα επιπλέον της αποζημίωσης για τη διετή απραξία των ανθρώπων της αναδόχου κοινοπραξίας θα πληρώναμε αν άρχιζε το έργο...
Το μετρό της Θεσσαλονίκης κοστίζει πολλαπλάσια χρήματα από αυτά που προϋπολογίστηκαν, τα οποία με διάφορες δικαιολογίες δίνονται προκειμένου να ολοκληρωθεί κάποτε το έργο. Τα περισσότερα από τα επιπλέον χρήματα αφορούν σε καθυστερήσεις σε διάφορες φάσεις του έργου, για τις οποίες ο ένας αρμόδιος ρίχνει το μπαλάκι στον άλλο και τελικά αυτός που κάνει τη δουλειά του είναι εκείνος που παραλαμβάνει επιπλέον χρήματα. Και δεν είναι πάντα μόνον ο εργολάβος...
Δείτε πού οδήγησαν οι καθυστερήσεις στην υλοποίηση του έργου στο διάδρομο προσγειώσεων – απογειώσεων του αεροδρομίου «Μακεδονία». Η Fraport ζητεί αποζημιώσεις για τις καθυστερήσεις και τις βλάβες που αυτές της προκαλούν. Απειλεί μάλιστα με αποχώρηση κι από την όλη διαδικασία της ανάθεσης διαχείρισης των 14 περιφερειακών αεροδρομίων... Το έργο κινδύνευσε να χάσει ακόμη και τη χρηματοδότησή του. Και όλοι ασχολούμαστε με την τελευταία ολιγόμηνη μετάθεση των εργασιών για τον Οκτώβριο, που έτσι κι αλλιώς είναι ζωτικής σημασίας για τη Βόρεια Ελλάδα και τον τουρισμό και έπρεπε να έχει προβλεφθεί εδώ και πολύ καιρό κι όχι να φτάσουμε στο «και πέντε» και να αναγκαστούν όλοι οι τοπικοί φορείς να «σηκώσουν» το θέμα για να καταλάβουν οι κυβερνητικοί αρμόδιοι το αυτονόητο. Δέκα χρόνια σέρνεται αυτό το έργο και πόσο τελικά θα μας κοστίσει κανείς δεν μπορεί να το υπολογίσει.
Τα παραδείγματα είναι πάρα πολλά και σε μικρότερα έργα και πάντως πολύ περισσότερα σε σχέση με εκείνα τα έργα που πληρώνονται όσο πραγματικά κοστίζουν στη βάση της σύμβασης με την οποία κατασκευάζονται.
Για να μην αναφερθώ στις αναρίθμητες μελέτες για έργα που δεν έγιναν ποτέ ή για συμπληρωματικές μελέτες ή για επικαιροποιήσεις μελετών, που τις πληρώνουμε αδρά, καταλήγοντας –πολλές από αυτές- σε κάποια συρτάρια. Να θυμίσω ότι σχεδόν διπλοπληρώσαμε τη μελέτη για τη θαλάσσια αστική συγκοινωνία κι ακόμη δεν έχουμε την τελική;
Και σε όλα αυτά συνυπολογίστε το κόστος των παλινωδιών στις ιδιωτικοποιήσεις διαφόρων οργανισμών, ακινήτων και άλλων περιουσιακών στοιχείων. Οι καθυστερήσεις σε αυτές τις περιπτώσεις οδηγούν νομοτελειακά σε μείωση των ποσών που διαθέτουν οι ανάδοχοι και τελικά τα ποσά που υπολογίζει να βάλει στα ταμεία της η κυβέρνηση δεν έχουν καμιά σχέση με το τελικό τίμημα που εισπράττει. Οι καθυστερήσεις οδηγούν σε εκποιήσεις σημαντικών περιουσιακών στοιχείων «για ένα κομμάτι ψωμί».
Δεν μπαίνω σε σενάρια συνωμοσίας και ούτε θέλω να κάνω δεύτερες σκέψεις για αλισβερίσι των φορέων που αναθέτουν τα έργα με τους αναδόχους. Κάτι τέτοιο εξάλλου, όταν γίνεται, συνήθως καταλήγει σε δικαστικές αίθουσες και το λόγο τον έχει πάντα η Δικαιοσύνη. Οποιοσδήποτε άλλος ισχυρισμός συνιστά λάσπη στον ανεμιστήρα, που τους λερώνει όλους και δεν έχω τέτοια πρόθεση.
Προφανώς –επαναλαμβάνω- σε πολλές περιπτώσεις καθυστερήσεων και συμπληρωματικών συμβάσεων επιπλέον αμοιβής, υπάρχουν αντικειμενικοί λόγοι. Δεν μπορεί όμως γεγονός επαναλαμβανόμενο (και τόσο συχνό) να αποτελεί σύμπτωση.
Τελικά κάποιος δεν πρέπει να ψάξει και να αποδώσει τις ευθύνες για το γεγονός ότι στην Ελλάδα πληρώνουμε «χρυσό» κάθε έργο, το οποίο ολοκληρώνεται εκπρόθεσμα και σε ορισμένες περιπτώσεις, όταν αποδίδεται σε χρήση είναι πλέον παρωχημένο; Δεν πρέπει οι φορείς που αναθέτουν έργα να επιβάλουν κυρώσεις στους αναδόχους που δεν ανταποκρίνονται; Δεν πρέπει να βάλουμε έναν «κόφτη» στις συμπληρωματικές συμβάσεις και στις υπέρογκες αυξήσεις των συμβατικών προϋπολογισμών;
Τα ξέρουν όλοι οι αρμόδιοι χρόνια τώρα. Δυστυχώς, ελάχιστοι κάνουν κάτι. Θα μου αρκούσε ακόμη και η σκληρή πίεση σε όποιον αναλαμβάνει ένα έργο να είναι συνεπής. Και σε χρόνο και σε κόστος. Όποιος δεν είναι να υφίσταται κυρώσεις κι όχι να τις επωμίζεται η χώρα και συνεπώς ο φορολογούμενος πολίτης. Αρκετά δεν πληρώσαμε σε... τόκο όλα αυτά τα χρόνια; Τα έργα που υλοποιούνται μέσω ΕΣΠΑ είναι ένα καλό παράδειγμα. Εκεί οι διαδικασίες είναι αυστηρές, προβλέπονται σοβαρές κυρώσεις κι έτσι έχουν περιοριστεί τόσο οι καθυστερήσεις, όσο και οι συμπληρωματικές συμβάσεις. Συνήθως. Όχι πάντα, γιατί βρίσκουμε και παράθυρα...