του Δημήτρη Παπανίκου
Πριν από 15 μέρες, έπειτα από επιχείρηση της Ελληνικής Αστυνομίας εκκενώθηκαν δύο κτήρια στην Αθήνα τα οποία ήταν κατειλημμένα εδώ και πολλά χρόνια από διάφορες ομάδες καταληψιών. Ήταν, μόλις δύο από τα περίπου εβδομήντα κτήρια τα οποία τελούν ακόμη υπό κατάληψη στην Αθήνα.
Αντίθετα, στη Θεσσαλονίκη το φαινόμενο είναι πολύ περιορισμένο καθώς τα υπό κατάληψη κτήρια στην πόλη είναι μόλις οκτώ. Όμως, τα περισσότερα από αυτά είναι κατειλημμένα εδώ και πολλά χρόνια. Η τελευταία επιχείρηση εκκένωσης κτηρίων από καταληψίες έγινε πέρυσι το καλοκαίρι και αφορούσε το πρώην ορφανοτροφείο «Μέγας Αλέξανδρος», το οποίο στη συνέχεια κατεδαφίστηκε, το «Μανδαλίδειο» Μέγαρο στην παλιά παραλία, στη συμβολή της Λεωφόρου Νίκης με την οδό Βογατσικού, όπως και ένα οκταώροφο κτήριο επί της οδού Καρόλου Ντηλ 34, στο κέντρο της πόλης. Στη διάρκεια της αστυνομικής επιχείρησης είχαν γίνει 107 προσαγωγές εκ των οποίων οι 74 μετατράπηκαν σε συλλήψεις.
Η επιχείρηση εκείνη είχε προκαλέσει ορισμένες αντιδράσεις, μεταξύ των οποίων και από τον ΣΥΡΙΖΑ. Το κυβερνών κόμμα σε ανακοίνωσή του ανέφερε ότι «η αστυνομική επιχείρηση εκκένωσης καταλήψεων στέγης στη Θεσσαλονίκη μάς βρίσκει αντίθετους. Η ποινικοποίηση εγχειρημάτων αλληλεγγύης συνιστά πρακτική που δεν έχει καμία σχέση με τις αρχές και τις αξίες της Αριστεράς».
Ίσως αυτός είναι ένας από τους λόγους που η ΕΛ.ΑΣ. επιδεικνύει κάποια διστακτικότητα για την επανάληψη ανάλογων επιχειρήσεων, παρά το γεγονός ότι οι ιδιοκτήτες ορισμένων από τα υπό κατάληψη κτηρίων έχουν ζητήσει να εκκενωθούν.
Τα υπό κατάληψη κτήρια
Σύμφωνα με στοιχεία της ΕΛ.ΑΣ. στη Θεσσαλονίκη οι ενεργές καταλήψεις ανέρχονται σε οκτώ:
- 12ο δημοτικό σχολείο στην οδό Βασιλέως Γεωργίου. Πρόκειται για διατηρητέο κτήριο το οποίο χρονολογείται από το 1897. Μέχρι το 2004 στέγαζε το 12ο δημοτικό σχολείο Θεσσαλονίκης, αλλά λόγω προβλημάτων στατικότητας έκλεισε και οι μαθητές μεταφέρθηκαν σε λυόμενα κοντά στο Ποσειδώνιο. Παρά τις διακηρύξεις της τότε νομαρχίας εργασίες αποκατάστασης δεν έγιναν ποτέ στο κτίριο, στο οποίο το 2010 έγινε κατάληψη και δημιουργήθηκε ο «κοινωνικός χώρος Σχολείο», όπως τον αποκαλούν οι διαχειριστές του. Δεν πρόκειται για κατάληψη στέγης. Στο χώρο οργανώνονται μαθήματα ξένων γλωσσών και φωτογραφίας, λειτουργεί βιβλιοθήκη, βιολογική αγορά, μαγειρείο και καφέ – μπαρ. Ιδιοκτησιακά το κτήριο ανήκει στην Εκκλησία, η οποία έχει προσφύγει δικαστικά εναντίον των καταληψιών.
- Υφανέτ. Πρόκειται για το πρώην εργοστάσιο στην οδό Παπάφη το οποίο κατασκευάστηκε το 1901 από την εταιρεία Καπαντζή – Καζάση και ΣΙΑ και λειτούργησε ως υφαντουργείο με βαφείο και φεσοποιείο. Λίγα χρόνια μετά υπέστη μεγάλες ζημιές εξ αιτίας πυρκαγιάς, αποκαταστάθηκε και επαναλειτούργησε ως Ανώνυμος Οθωμανική Εταιρία Υφασμάτων και Φεσιών. Από το 1926 πέρασε στα χέρια του βιομήχανου Αθανάσιου Μακρή και έκτοτε λειτουργούσε ως ΥΦΑΝΕΤ. Μια νέα πυρκαγιά το 1951 κλόνισε την επιχείρηση η οποία τελικά έκλεισε το 1964. Το 1993 κηρύχθηκε διατηρητέο μνημείο. Ιδιοκτήτης ήταν η Εθνική Τράπεζα η οποία πρότεινε τη μετατροπή του σε Κέντρο Πολιτισμού και Οικονομικής Ανάπτυξης με αφορμή την ανακήρυξη της Θεσσαλονίκης σε Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης το 1997, αλλά η πρόταση δεν υλοποιήθηκε. Εν συνεχεία το κτήριο αγοράστηκε από το ελληνικό δημόσιο προκειμένου να στεγαστεί εκεί το Κρατικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης Θεσσαλονίκης και η Συλλογή Κωστάκη. Τον Μάρτιο του 2004 καταλήφθηκε από κάποιες συλλογικότητες που δημιούργησαν τη «Φάμπρικα Υφανέτ» η οποία δραστηριοποιείται ως και σήμερα.
- Οικοδομή Ολύμπου με Παπαγεωργίου. Πρόκειται για ένα διώροφο κτήριο με μαγαζιά στο ισόγειο το οποίο περιήλθε ως κληροδότημα στο ΑΠΘ. Από το 2004 τελεί υπό κατάληψη από την ομάδα Terra Icognita. Σύμφωνα με τον αντιπρύτανη Νίκο Βαρσακέλη το πανεπιστήμιο έχει ζητήσει αρκετές φορές από την ΕΛ.ΑΣ. να εκκενώσει το κτίριο, «τελευταία φορά ζητήθηκε πριν από περίπου ένα χρόνο, όμως δεν υπήρξε αποτέλεσμα».
- Ακίνητο στην οδό Σιατίστης. Είναι ένα παλιό κτίσμα, ιδιοκτησίας του δήμου Θέρμης. Λειτουργεί εκεί η κατάληψη Mundo Nuevo όπου τα δύο τελευταία χρόνια φιλοξενούνται στο χώρο, υπό άθλιες συνθήκες, κυρίως πρόσφυγες. Σύμφωνα με πληροφορίες ο δήμος έχει ζητήσει από την αστυνομία να προχωρήσει στην εκκένωση του κτηρίου προκειμένου να το αξιοποιήσει.
- «Κατάληψη 111» σε τριώροφο κτήριο επί της Εγνατίας 111. Ανήκει στον Οργανισμό Ελευθέρων Επαγγελματιών, παρουσιάζει σημαντικά προβλήματα στατικότητας και τελεί υπό κατάληψη από το 2015.
- Από το 2005 βρίσκεται υπό κατάληψη ένας χώρος στο ισόγειο των φοιτητικών εστιών, στην οδό Τελλόγλου. Την περίοδο 2010-2012 έγιναν επεμβάσεις από την αστυνομία, αλλά οι καταληψίες επανήλθαν, χωρίς ωστόσο η κατάληψη να παρουσιάζει ιδιαίτερη μαζικότητα.
- Κατάληψη υπάρχει και σε ιδιωτική διώροφη μονοκατοικία στην οδό Αριάδνης στην Άνω Πόλη η οποία ανήκει σε δύο ιδιοκτήτες.
- Libertatia, πρόκειται για κατάληψη η οποία ξεκίνησε το 2008 από ομάδα αντιεξουσιαστών, σε παλιό κτήριο της Λεωφόρου Στρατού με Σαρανταπόρου. Η κατοικία χτίστηκε για χάρη της Χαζίζ Νιχάλ Ναζιφέ από τον δεύτερο σύζυγό της, τον εισαγγελέα Θεσσαλονίκης, Μουσταφά Εφέντη, το 1899. Μετά το θάνατό της Ναζιφέ το 1941, ελλείψει κληρονόμων το κτήριο περιήλθε στο δημόσιο. Ήταν ακατοίκητο από το 1978 και παραχωρήθηκε προς χρήση στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας το οποίο, όμως, δεν το αξιοποίησε καθώς επί του ακινήτου υπήρχαν διεκδικήσεις από ιδιώτες, ενώ ακολούθησε και η κατάληψη. Σύμφωνα με πληροφορίες της Voria.gr πριν από κάποιο χρονικό διάστημα, το οίκημα φέρεται να πέρασε και πάλι σε ιδιώτη, ο οποίος το διεκδίκησε δικαστικά.
Οι σκέψεις για το Μανδαλίδειο Μέγαρο
Το Μανδαλίδειο Μέγαρο, ιδιοκτησίας του ΑΠΘ επί της Λεωφόρου Νίκης τελούσε υπό κατάληψη από το 2009 ως και πέρυσι το καλοκαίρι όταν εκκενώθηκε από την αστυνομία. Το κτήριο είναι κληροδότημα του Ιωάννη Μανδαλίδη και της αδελφής του Βάγιας. Ο Ιωάννης σπούδασε οδοντίατρος και με τα αδέλφια του τα οποία επέστρεψαν από την Αμερική αγόρασαν την οικοδομή το 1931 και την κληροδότησαν αργότερα στο πανεπιστήμιο. Το συγκεκριμένο κτήριο έχει μακρά ιστορία καταλήψεων. Ξεκίνησε το 1985 όταν στο οίκημα στεγάζονταν τα εργαστήρια της Οδοντιατρικής Σχολής. Το είχαν καταλάβει φοιτητές ζητώντας να αυξηθούν οι φοιτητικές εστίες. Μετά περίπου πέντε χρόνια η κατάληψη έληξε και στο κτήριο στεγάστηκε το νεοσύστατο τότε Τμήμα Δημοσιογραφίας. Το 2002 η σχολή μετεγκαταστάθηκε καθώς το κτήριο εμφάνιζε σοβαρά προβλήματα στατικότητας. Σύμφωνα με τον αντιπρύτανη κ. Βαρσακέλη, μετά την απομάκρυνση των καταληψιών το κτήριο έχει σφραγιστεί προκειμένου να μην καταληφθεί εκ νέου. Παράλληλα, το ΑΠΘ αναζητεί τρόπους για να το αξιοποιήσει, είτε επισκευάζοντάς το μέσω κοινοτικών κονδυλίων (απαιτούνται περί τα 3 εκατ. ευρώ) είτε μισθώνοντάς το σε κάποιον ιδιώτη προκειμένου το πανεπιστήμιο να αποκτήσει κάποια έσοδα.