Νιώθω την ανάγκη σήμερα να αποτοξινωθώ από τα συνεχή δημοσιεύματα περί εξωτερικής πολιτικής, που αποπνέουν δυσοσμία. Λίγο καθαρό οξυγόνο, είναι χρήσιμο.
Δεν έχω κρύψει ότι είμαι αντίθετος σε κάθε "βίαιη" μεταβολή της φυσικής (φυσιολογικής) εξέλιξης. Τα πάντα στη φύση έχουν μια τέλεια αρμονία και εξελίσσονται ομαλά, με συνεχή ποσοτική και ποιοτική βελτίωση. Και η "φύση" δεν περιλαμβάνει μόνον τα γεωλογικά φαινόμενα, αλλ’ όλες τις ανθρώπινες δραστηριότητες.
Όπου η ανθρώπινη δράση αλλοίωσε το οποιοδήποτε περιβάλλον με δραστικό τρόπο, το αποτέλεσμα δεν ήταν θετικό. Γι’ αυτό και πάντα είχα την απορία, πώς είναι δυνατόν οι οικολόγοι (όχι οι "οικολογούντες", αυτοί αμφιβάλλω αν αντιλαμβάνονται τι λέγουν και τι πράττουν) να συμφωνούν με τον Μαρξ, που υποστήριξε ότι «ο άνθρωπος είναι ο μεγαλύτερος μεταμορφωτής της φύσης». Θεωρώ ότι πρέπει να είναι ο φύλακας προστάτης της.
Πιστεύω λοιπόν, ότι βασική αιτία των όσων δεινών μας συμβαίνουν, είναι ότι αντί για τη φυσιολογική εξελικτική διαδικασία προτιμήσαμε τη "μετάλλαξη", τη βίαιη δηλαδή μετατροπή στις συνήθειές μας. Η κοινωνιολογία διαπιστώνει πως το πρόβλημά μας είναι ότι περάσαμε από το γαϊδούρι στο πολυτελές αυτοκίνητο, χωρίς ενδιάμεσους σταθμούς (άλογο, κάρο, άμαξα κ.λπ.). Και η επίπτωση σ’ αυτό είναι ότι δεν αποκτήσαμε οικονομική παιδεία, ώστε να μπορέσουμε να κρίνουμε αν και πότε πρέπει να αποκτηθεί αυτό που επιθυμούμε.
Το είχα γράψει παλαιότερα, αλλά θα το επαναλάβω. Κατά τον μεσοπόλεμο, ο καθηγητής της κοινωνιολογίας στο Α.Π.Θ. Αμβροτέλης Ελευθερόπουλος, είχε διακρίνει τα κίνητρα προς δράση του ανθρώπου, σε δύο γενικές κατηγορίες. Αυτά τα προς "ευζωΐα" και αυτά προς "επίδειξη" (με τις υποκατηγορίες τους). Και είχε συμφωνήσει βέβαια με τη διαπίστωση του Αριστοτέλη ότι αυτά πρέπει να ισορροπούν (μεσότης γαρ εστίν η αρετή).
Από τη στιγμή λοιπόν, που απουσίασε από τη ζωή μας η φυσική εξέλιξη και χωρίς ενδιάμεσους σταθμούς περάσαμε από την αγροτική ή μικροαστική ζωή σε επιφανειακή μεγαλοαστική -με άλμα-, πέσαμε στην παγίδα του καταναλωτισμού. Και το κίνητρο της "επίδειξης" κυριάρχησε εις βάρος της "ευζωΐας". Αυτό είναι χαρακτηριστικό του αρχοντοχωριατισμού.
Τι συμβαίνει τότε; Μας το είπε ο Πυθαγόρας: «... εισιέναι εις τας πόλεις, πρώτον τρυφήν, έπειτα κόρον, είτα ύβριν, μετά δε ταύτα όλεθρον». («μπαίνει στις πολιτείες πρώτα η πολυτέλεια, κατόπιν ο κορεσμός, έπειτα η αλαζονεία και ύστερα ο όλεθρος (η καταστροφή)»). Κι αυτή είναι η παγίδα του καταναλωτισμού. Ότι μας δημιούργησε ανάγκες, τις οποίες δεν έχουμε. Μας έκανε να πιστέψουμε ότι για να ήμαστε ευτυχείς, είναι απαραίτητο να επιδείξουμε τον πλούτο μας. Και αν δεν έχουμε, να υποκριθούμε ότι έχουμε, ή να ξοδεύουμε χρήματα που δεν προέρχονται από παραγωγική δραστηριότητα.
Αν θέλεις να κάνεις κάποιον πλούσιο, μην του προσθέτεις χρήματα, να του αφαιρείς επιθυμίες, είχε πει ο Επίκουρος. Εμείς κάναμε το αντίθετο. Προσθέσαμε επιθυμίες. Και τώρα που αδυνατούμε να τις ικανοποιήσουμε νιώθουμε δυστυχείς. Τις πράξεις μας δεν τις κινεί η επιβίωση αλλά μια εσωτερική ανάγκη για αυτοεπιβεβαίωση και επίδειξη (δεν αναφέρομαι βέβαια στους πραγματικά φτωχούς).
Για να ανταποκριθούμε στις ανάγκες του υπερκαταναλωτισμού καταφύγαμε στον υπερδανεισμό. Τα αλήστου μνήμης "διακοποδάνεια" δεν είναι του μακρινού παρελθόντος. Τώρα, λοιπόν, που υποχρεωτικά πρέπει να περιορίσουμε τις δαπάνες μας στα πραγματικά μας έσοδα, δεν είναι και ό,τι ευχάριστο. Στην πραγματικότητα, μας αφαιρούν αυτά που δεν δικαιούμασταν να έχουμε, αλλά είχαμε συνηθίσει να ζούμε με τα επί πλέον και δεν είναι εύκολη η επιστροφή. Πολύ περισσότερο, όταν υπάρχουν προς εξυπηρέτηση και δανειακές υποχρεώσεις.
Θέλουμε δεν θέλουμε, θα ενδιαφερθούμε τώρα για την "ευζωΐα" (επιβίωση) εις βάρος της "επίδειξης". Και θα ξαναγυρίσουμε στο στάδιο που έπρεπε να ήμαστε, αν με άλματα -και "παρά τη φύσει"- δεν απομακρυνόμασταν. Υπάρχουν κάποιοι που συστήνουν άλλο δρόμο. Να αρνηθούμε την προσαρμογή και να απαιτήσουμε διατήρηση των κεκτημένων. Καλό είναι αυτό, αρκεί να μας πουν και το "πως".
Μπορούμε άραγε να διατηρήσουμε την ηρεμία μας, αν ακολουθήσουμε αυτό που διαπίστωσε ο Δαρβίνος; Ότι «Από τις γεωλογικές μεταβολές δεν επέζησαν τα δυνατότερα ζώα, ούτε τα γρηγορότερα, ούτε τα ομορφότερα, ούτε τα εξυπνότερα. Αλλά εκείνα που είχαν τη μεγαλύτερη ικανότητα προσαρμογής στο νέο περιβάλλον». Δεν με ικανοποιεί ιδιαίτερα αυτή η διαπίστωση, διότι το ζώο με τη μεγαλύτερη ικανότητα προσαρμογής, είναι η κατσαρίδα.
Αισιοδοξώ κάπως, από τα λόγια του Ζήνωνα του Στωικού: «αφ’ ης εγενόμην ναυαγός, εύρον τον ορθόν δρόμο». Ίσως, μόλις ναυαγήσουμε (ακόμη πλέει το καράβι μισοβυθισμένο) η ανάγκη για επιβίωση μας υποχρεώσει να πάρουμε τις σωστές αποφάσεις, μακριά από τις πολιτικές εξαγγελίες και τις ακραίες συνδικαλιστικές πρακτικές.