Οι αναπλάσεις στον αστικό ιστό είναι από τις πλέον δημοφιλείς παρεμβάσεις και όχι αδίκως. Παλιότερα πολλές από αυτές τις χαρακτηρίζαμε έργα – βιτρίνα. Ο λόγος ήταν προφανής. Οι διοικήσεις των δήμων όταν δεν μπορούσαν να ασχοληθούν με τα πιο δύσκολα ζητήματα της καθημερινότητας των δημοτών κατέφευγαν σε μια «ανάπλαση».
Εκείνες οι αναπλάσεις δεν έχουν πλέον σχέση με τις σημερινές. Σήμερα, μια ανάπλαση, όταν δεν πρόκειται απλώς για την κατασκευή ενός πάρκου ή μιας παιδικής χαράς (που επίσης έχουν μεγάλη αξία), είναι έργα άμεσης επίδρασης στην καθημερινότητα, στις συνθήκες μετακίνησης, στη λειτουργία μιας πόλης, στην εικόνα και κυρίως στην αίσθηση του πολίτη, κατοίκου και επισκέπτη, ότι το αστικό περιβάλλον τον σέβεται. Ζητούμενο ακόμα παραμένει να σέβεται κι αυτός το περιβάλλον, κάτι όμως που κατακτιέται σε βάθος χρόνου.
Σε κάθε περίπτωση η πορεία μιας δημοτικής αρχής κρίνεται σε σημαντικό βαθμό κι από τις αναπλάσεις που υλοποίησε στη θητεία της. Γι' αυτό και η... πρεμούρα να προχωρήσουν τέτοιου είδους έργα, τα οποία αφήνουν αποτύπωμα στην πόλη και στη ζωή των πολιτών και οι τελευταίοι δεν ξεχνούν ποιος τα υλοποίησε.
Βέβαια οι αναπλάσεις είναι μια δαπανηρή διαδικασία και ενίοτε χρονοβόρα, έστω κι αν πολλοί τις θεωρούν εύκολα υλοποιήσιμες. Ειδικά οι αναπλάσεις, που αφορούν σε ολόκληρες περιοχές, όπου ο στόχος είναι η βελτίωση της ποιότητας ζωής των κατοίκων μιας περιοχής, αλλά και η αντιμετώπιση στρεβλώσεων. Έτσι κι αλλιώς οι γειτονιές μας δεν δημιουργήθηκαν και με τα καλύτερα δυνατά σχέδια και στους γερασμένους οικισμούς η διόρθωση σφαλμάτων είναι μια πολύ επίπονη διαδικασία.
Τα προηγούμενα χρόνια δρομολογήθηκαν στη Θεσσαλονίκη (σε διάφορους δήμους, όχι μόνο στον κεντρικό) πολλές αναπλάσεις, λίγες όμως προχώρησαν και ολοκληρώθηκαν. Όσες παραδόθηκαν σε χρήση στους πολίτες άξιζαν τον κόπο. Οι πολύ μεγάλες όμως είναι σε εκκρεμότητα.
Θα αναφέρω το παράδειγμα αναπλάσεων στον κεντρικό δήμο. Ιπποκράτειο, πλατεία Ελευθερίας, πλατεία Διοικητηρίου, παλιά παραλία, άξονας Αριστοτέλους κτλ. Δεν είναι φυσικά μόνον αυτές. Ο δήμαρχος Θεσσαλονίκης, Στέλιος Αγγελούδης, φρόντισε να βάλει στην κουβέντα και την ανάπλαση της Άνω Πόλης. Και βέβαια υπάρχει και το σχέδιο της ανάπλασης της ΔΕΘ, που προς το παρόν σέρνεται.
Αυτά τα παραδείγματα δείχνουν ότι όταν μια ανάπλαση είναι ολιστικού χαρακτήρα, μόνον εύκολη δεν είναι. Δεν έχει να κάνει με πέντε παρτέρια, λίγες φυτεύσεις και κάποιες πλάκες πεζοδρομίου. Ένα σουλούπωμα δηλαδή. Έχει να κάνει με παρεμβάσεις ουσίας κι όχι βιτρίνας. Με εργασίες, οι οποίες έχουν συγκεκριμένο προσανατολισμό, συγκεκριμένη στόχευση και αποτέλεσμα την αλλαγή των συνθηκών διαβίωσης των πολιτών. Έχουν να κάνουν με τη βελτίωση της προσβασιμότητας, με τον σεβασμό του ελεύθερου δημόσιου χώρου, με την ενίσχυση της εμπορικότητας και της επισκεψιμότητας μιας περιοχής. Γι' αυτό και απαιτούν σειρά μελετών και για τις επιπτώσεις που θα έχουν συνολικά σε έναν δήμο κι όχι μόνο στην περιοχή που θα γίνουν τα έργα.
Και οι δήμοι ως τέτοιες πρέπει να τις αντιμετωπίσουν τις αναπλάσεις, αν θέλουν να κερδίσουν σε πολιτικό επίπεδο από την υπεραξία των παρεμβάσεών τους. Είναι εύκολο να διεκδικήσεις και να πάρεις χρηματοδότηση για ένα παρκάκι ή μια παιδική χαρά. Εύκολες σχετικά είναι και οι μελέτες, ενώ και ο χρόνος που απαιτείται για να παραδοθεί το έργο είναι σχετικά μικρός. Και το όποιο όφελος όμως είναι εξίσου μικρό.
Τα αντίθετα ισχύουν για τις λεγόμενες και εμβληματικές αναπλάσεις. Αυτή η συνθήκη λειτουργεί αποτρεπτικά σε πολλές διοικήσεις δήμων για να προχωρήσουν σε τέτοιους σχεδιασμούς και σε τέτοια έργα. Πρωτίστως, επειδή δεν αρκεί μια δημοτική θητεία για να ολοκληρωθούν κι έτσι σκέφτονται το πολιτικό όφελος. Άσε που υπάρχει και η πιθανότητα άλλος να κάνει τη δουλειά κι άλλος να κόψει την κορδέλα... Δεν το ζήσαμε λίγες φορές στην πόλη μας. Κραυγαλέο παράδειγμα η Νέα Παραλία...
Ευτυχώς πλέον οι διοικήσεις των δήμων έχουν κατανοήσει ότι χρειάζεται πολύς κόπος για να προσφέρουν στη Θεσσαλονίκη κάτι ουσιαστικό, κάτι που θα βελτιώσει πραγματικά τη λειτουργία και την εικόνα της πόλης, που θα βελτιώσει το βιοτικό επίπεδο και θα μείνει στη συνείδηση του κόσμου ως προσφορά. Προφανώς και σκέφτονται το πολιτικό όφελος, που πιθανώς να μην αποκομίσουν, ανοίγοντας μάλιστα μέχρι να ολοκληρωθεί μια μεγάλη ανάπλαση διάφορα μέτωπα και εισπράττοντας δυσαρέσκεια στη διάρκεια κατασκευής του έργου επειδή ξεβολεύουν από μια κατάσταση. Όμως και το σκεπτικό του παρελθόντος ελάχιστα απέδωσε και τελικά άλεσε στον μύλο των περαστικών όσους ακολούθησαν αυτή την τακτική.
Σήμερα, έχουμε μπροστά μας μια σειρά από αναπλάσεις, που προοιωνίζονται την αλλαγή της Θεσσαλονίκης προς το καλύτερο. Δεν είναι μόνο όσες προανέφερα. Είναι και η μεγάλη ανάπλαση στην Καλαμαριά, στις συνοικίες Βότση και Κηφισιά. Είναι κυρίως η έναρξη της προσπάθειας για την ανάπλαση του παραλιακού μετώπου σε μήκος 40 χλμ. από το Καλοχώρι μέχρι το Αγγελοχώρι, που δεν απαιτεί μια και δυο θητείες (περιφερειακές στη συγκεκριμένη περίπτωση). Ο κόσμος δεν είναι αφελής. Όταν βλέπει κάποιον να παλεύει για ένα τέτοιο έργο τού δίνει τα credits, αναγνωρίζει και εκτιμά. Το έχει αποδείξει πολλές φορές. Πόσω μάλλον στη σημερινή εποχή, που η πληροφορία και η γνώση είναι πιο προσβάσιμη και οι κουτοπονηριές και οι πολιτικαντισμοί έχουν περιορίσει την απήχησή τους.
Αναφέρθηκα σήμερα στις αναπλάσεις, επειδή ένα πρόγραμμα που βοήθησε να προχωρήσουν πολλές από αυτές είναι της Βιώσιμης Αστικής Ανάπτυξης του ΕΣΠΑ που ολοκληρώθηκε. Αυτό το πρόγραμμα διασφάλισε το βασικό στοιχείο για να προχωρήσουν οι αναπλάσεις. Το χρήμα. Κι όταν υπάρχει χρήμα, τότε όλα γίνονται πιο εύκολα.
Το πρόγραμμα ολοκληρώθηκε και πλέον περιμένουμε να ανοίξει το επόμενο, από το νέο ΕΣΠΑ. Μια πρώτη εικόνα ήδη την έχουμε. Έχουν γίνει ημερίδες ενημέρωσης, γνωρίζουμε ότι στο νέο πρόγραμμα δε θα συμμετέχουν οχτώ δήμοι, αλλά 12 από τους 14 της Θεσσαλονίκης. Εξαιρούνται, λόγω κριτηρίων Ευρωπαϊκής Ένωσης, οι δήμοι Βόλβης και Χαλκηδόνος. Επίσης, γνωρίζουμε ότι οι πόροι είναι αυξημένοι, ενώ το ίδιο ισχύει και για τις άλλες περιοχές της Κεντρικής Μακεδονίας, εκτός Θεσσαλονίκης.
Ένα από τα προβλήματα του κατά τα άλλα πολύ επιτυχημένου προγράμματος της προηγούμενης προγραμματικής περιόδου ήταν η αδυναμία των τεχνικών υπηρεσιών των δήμων να εκπονήσουν ολοκληρωμένες μελέτες, ώστε να διεκδικήσουν οι δήμοι πόρους για έργα στην περιοχή τους. Οι υποστελεχωμένες τεχνικές υπηρεσίες, η έλλειψη μηχανικών, πιθανότατα και άλλοι παράγοντες στέρησαν την ευκαιρία από δήμους να προχωρήσουν σε σημαντικές αναπλάσεις, επειδή πολύ απλά δεν μπορούσαν να διεκδικήσουν τους πόρους που απαιτούνται. Δεν μπορούσαν καν να καλύψουν τα έξοδα μιας μελέτης.
Αυτό το ζήτημα θα μπορούσε να λυθεί εάν στο νέο πρόγραμμα εκτός από την κατασκευή του έργου η χρηματοδότηση μπορούσε να καλύψει και τη μελέτη του.
Τις επόμενες μέρες θα μάθουμε τι ισχύει στο νέο πρόγραμμα Βιώσιμης Αστικής Ανάπτυξης για τη Θεσσαλονίκη. Έχοντας πλέον πολύ συγκεκριμένα δεδομένα θα έχουμε την ευκαιρία να δούμε και την ετοιμότητα των δήμων, αλλά κυρίως ποιες διοικήσεις τελικά έχουν πραγματικά όραμα και σχέδιο για τον τόπο τους και ποιες θα ακολουθήσουν την πεπατημένη... Στο χέρι μας είναι να βελτιώσουμε την πόλη και την καθημερινότητά μας και να πιάσουν τόπο και τα ευρωπαϊκά κονδύλια, αλλάζοντας τα κακώς κείμενα στο αστικό περιβάλλον της Θεσσαλονίκης, δίνοντας αναπτυξιακή προοπτική και ελπίδα σε ένα καλύτερο αύριο για όλους.