Η απόδειξη ότι σε αυτή τη φάση ο καλύτερος -ενδεχομένως και ο μόνος- τρόπος για τον περιορισμό της φοροδιαφυγής είναι η καθιέρωση αντικειμενικών κριτηρίων για τους ελεύθερους επαγγελματίες και τις μικρές επιχειρήσεις, σαν κι αυτά που ετοιμάζεται να νομοθετήσει μέχρι το τέλος του έτους το υπουργείο Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών, είναι οι αριθμοί. Τόσο αυτοί που αφορούν τα δηλωθέντα εισοδήματα -επτά στους 10 επαγγελματίες δηλώνουν κάτω από 10.000 ευρώ τον χρόνο και τέσσερις στους 10 κάτω από 5.000 ευρώ- όσο και τα αποτελέσματα των ελέγχων της ΑΑΔΕ, τα οποία αποδεικνύουν ότι σε αυτή τη φάση -σε μια άλλη ζωή και σε μια άλλη χώρα τα πράγματα ενδεχομένως να είναι διαφορετικά- οι ελεγκτικοί μηχανισμοί δεν μπορούν να εποπτεύσουν όχι το σύνολο της οικονομικής δραστηριότητας, αλλά ούτε καν ένα σημαντικό κομμάτι. Και το πρόβλημα είναι άλυτο. Επειδή το κράτος δεν μπορεί να προσλάβει μερικές χιλιάδες εφοριακούς, ώστε να βρίσκεται ένας ελεγκτής μπροστά σε κάθε συναλλαγή, κάποιος τρόπος πρέπει να βρεθεί.
Σύμφωνα, λοιπόν, με μετριοπαθείς υπολογισμούς της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας και της Τράπεζας της Ελλάδος η γκρίζα οικονομία στην Ελλάδα κινείται στα επίπεδα του 20% - 21% του ΑΕΠ, περί τα 40 δισ. ευρώ ετησίως. Το νούμερο αυτό αυξάνεται κατά 3 περίπου δισ. ευρώ εάν συνυπολογιστεί και ο ΦΠΑ που δεν αποδίδεται, επειδή το κλέβουν αυτοί που το εισπράττουν. Σύνολο 43 δισ. ευρώ. Την ίδια στιγμή η ΑΑΔΕ ανακοίνωσε ότι στο 10μηνο Ιανουάριος – Οκτώβριος του 2023 οι 67.000 έλεγχοι που έχουν πραγματοποιηθεί με στόχο τον εντοπισμό επιχειρήσεων οι οποίες φοροδιαφεύγουν, έχουν αποκαλύψει καθαρή αποκρυβείσα φορολογητέα ύλη άνω των 33 εκατ. ευρώ και ΦΠΑ 7 εκατ. ευρώ. Συνολικά 40 εκατ. ευρώ. Αν υποθέσουμε ότι -κατ’ αναλογίαν- οι έλεγχοι του τελευταίου διμήνου του έτους θα αποκαλύψουν συνολικά άλλα 7 – 7,5 εκατ. ευρώ, θα έχουμε ένα ετήσιο σύνολο περί τα 45 – 48 εκατ. ευρώ. Σταγόνα στον ωκεανό -λίγο πάνω από το 1%- έναντι των 43 δισ. ευρώ της φοροδιαφυγής, φοροκλοπής και φοροαποφυγής. Ακόμη κι αν η ΑΑΔΕ προσλάβει χιλιάδες ελεγκτές και χρησιμοποιήσει όλα τα σύγχρονα ψηφιακά μέσα, ακόμη κι αν τριπλασιάσει ελέγχους και αποτελέσματα ο λογαριασμός θα φτάσει δυνητικά στα 150 εκατ. ευρώ αποκρυβείσας φορολογητέας ύλης. Επίσης σταγόνα στο ωκεανό μπροστά στα 43 δισ. ευρώ, που αποτελεί -με μετριοπαθείς υπολογισμούς πάντα- το αντικείμενο της ετήσιας φοροδιαφυγής στη χώρα μας.
Είναι προφανές ότι τα οριζόντια δήθεν αντικειμενικά μέτρα και κριτήρια έχουν εξ’ ορισμού μεγάλη δόση αδικίας. Στο δυτικό αστικό πολιτισμό συλλογική ευθύνη δεν υπάρχει. Μόνο ατομική. Επίσης, σύμφωνα με τις αρχές του ίδιου δυτικού νομικού πολιτισμού καλύτερα 100 ένοχοι ελεύθεροι, παρά ένας αθώος στη φυλακή. Όλα αυτά είναι σωστά, αποτελούν κατακτήσεις και οφείλουν να είναι αδιαπραγμάτευτα. Εκτός από τις περιπτώσεις που υπάρχει κοινωνικό έγκλημα. Όταν, δηλαδή, συγκεκριμένες συμπεριφορές έχουν αρνητικές επιπτώσεις σε ολόκληρη την κοινωνία, όπως συμβαίνει με την εκτεταμένη φοροδιαφυγή στην Ελλάδα. Κλασική περίπτωση διλήμματος: Με ποιους να πας και ποιους να αφήσεις; Στη δεδομένη συγκυρία η κυβέρνηση αποφάσισε να πάρει το πολιτικό κόστος, αν και τις τελευταίες ημέρες βάζει διαρκώς περισσότερο νερό στο κρασί της. Κάτι που πιθανότατα θα αποδειχθεί ανώδυνο, διότι οι ρυθμίσεις που προτείνει συνιστούν… χαδάκια. Αν μη τι άλλο απέχουν πολύ από το να βάλουν το μαχαίρι στο κόκκαλο. Όσο για τους συνδικαλιστές των κάθε είδους και κάθε κλάδου επαγγελματιών και των μικρομεσαίων είναι αναμενόμενο να καταγγέλλουν μια δήθεν ισοπεδωτική λογική. Αυτή είναι η δουλειά τους, με τη στενή έννοια του όρου. Διότι οι ίδιοι ταυτόχρονα αναγνωρίζουν την ύπαρξη φοροδιαφυγής, την οποία καταδικάζουν επειδή -μεταξύ άλλων- δημιουργεί και φαινόμενα αθέμιτου ανταγωνισμού. Μόνο που οι ίδιοι δεν προτείνουν τρόπους για να αντιμετωπίσει το κράτος μια γενικευμένη ανομία.
Η φοροδιαφυγή και τα συμπαρομαρτούντα αποτελούν κοινωνικά εγκλήματα και ως εκ τούτου χαρακτηρίζονται ως αντικοινωνικές συμπεριφορές. Κι επειδή το ηθικό κομμάτι όταν έχει να κάνει με την τσέπη και σχετίζεται με το κράτος δεν έχει μεγάλη αξία για τους Έλληνες, ο μόνος τρόπος για να αποδοθεί στοιχειώδης δικαιοσύνη μέσω του -έστω μικρού σε έκταση- περιορισμού της φοροδιαφυγής είναι μια οριζόντια ρύθμιση. Τουλάχιστον ως πρώτο βήμα. Διότι στα γρήγορα πρέπει να γίνουν πολύ περισσότερα, ώστε κάποια στιγμή στην Ελλάδα να υπάρξει ουσιαστική δικαιοσύνη στη συνεισφορά των πολιτών στο δημόσιο -δηλαδή στο κοινό- ταμείο.
ΥΓ. Ένας πρώην πρωθυπουργός αποκάλυψε ότι στο λίγο διάστημα που έμεινε στο Μέγαρο Μαξίμου ρώτησε το υπουργείο Οικονομικών γιατί το κράτος δεν φροντίζει να μαζέψει το ΦΠΑ που καταβάλουν οι καταναλωτές, αλλά δεν αποδίδουν οι επαγγελματίες και οι έμποροι. Η απάντηση -σύμφωνα με τον ίδιο- ήταν αποκαλυπτική. «Διότι έτσι λειτουργεί η αγορά και η οικονομία» του είπαν, εννοώντας ότι δεν συμφέρει κανέναν αυτή λειτουργία να σταματήσει ή έστω να δυσκολευτεί. Καλό το… παραμύθι, αλλά δεν έχει δράκο. Άσε που πρόκειται για αντιμετώπιση παλιά σχολής. Old school, που λένε οι Αμερικάνοι, οι οποίοι όλο και κάτι παραπάνω γνωρίζουν επί του θέματος. Τα σύγχρονα κράτη, επειδή βρίσκονται μπροστά σε πρωτόγνωρες προκλήσεις, όπως είναι η κλιματική αλλαγή και η επέλαση της νέας τεχνολογίας και της ψηφιακότητας, χρειάζονται πρόσθετους πόρους για να παρεμβαίνουν και να διατηρούν την κοινωνική συνοχή, όπως συνέβη στην Ευρώπη και στην Ελλάδα την περίοδο της πανδημίας. Οι πόροι αυτοί μπορούν να βρεθούν με δύο τρόπους. Αφενός με δανεικά, οπότε χρεώνονται οι επόμενες γενιές, τα παιδιά και τα εγγόνια μας, και αφετέρου με καταπολέμηση της φοροδιαφυγής, κάτι που στην πραγματικότητα δεν έχει κόστος για κανέναν άλλο, εκτός από αυτούς που… κλέβουν.
ΥΓ2. Η καθημερινές ανακοινώσεις και δηλώσεις κυβερνητικών παραγόντων για την καταπολέμηση της φοροδιαφυγής και τη δικαιοσύνη των μέτρων έχουν κουράσει. Από εδώ και πέρα ας ευχηθούμε ότι θα δούμε τα εξής: Πρώτον, ψήφιση των μέτρων, δεύτερον, άμεση εφαρμογή τους και τρίτον, ανακοίνωση των αποτελεσμάτων, ώστε να δούμε εάν όλος αυτός ο ντόρος άξιζε τον κόπο. Όχι άλλα λόγια για ένα κοινωνικό έγκλημα, που -τουλάχιστον στη θεωρία- όλοι πιστεύουν ότι πρέπει να περιοριστεί.