Μια συνολική αποτίμηση της κατάστασης που επικρατεί στα επιφανειακά νερά, στα υδατικά διαμερίσματα της Μακεδονίας γίνεται στην πρώτη αναθεώρηση του σχεδίου διαχείρισης λεκανών απορροής ποταμών, η στρατηγική μελέτη περιβαλλοντικών επιπτώσεων της οποίας συζητήθηκε σήμερα από το περιφερειακό συμβούλιο Κεντρικής Μακεδονίας.
Ενδιαφέρον παρουσιάζει η καταγραφή των πιέσεων που δέχονται τα νερά στα τρία υδατικά διαμερίσματα δυτικής, κεντρικής και ανατολικής Μακεδονίας.
Εκτός της ρύπανσης καθαυτής, τα κυριότερα προβλήματα στα επιφανειακά νερά είναι η νιτρορύπανση, η υφαλμύρωση, η υπεράντληση και η κακή χημική κατάσταση σε διάφορα υπόγεια υδατικά συστήματα.
Αρνητική πάντως ήταν η γνωμοδότηση της διοίκησης της Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας για την αναθεώρηση, αφού όπως αποκάλυψε ο αντιπεριφερειάρχης Ανάπτυξης και Περιβάλλοντος, Κώστας Γιουτίκας, ουσιαστικά εισάγει δυο νέους φόρους, με απίστευτη οικονομική επιβάρυνση για τους αγρότες!
Ρύπανση
Σύμφωνα με τα στοιχεία που παρουσίασε στη σημερινή συνεδρίαση του περιφερειακού συμβουλίου Κεντρικής Μακεδονίας ο κ. Γιουτίκας, και στα τρία υδατικά διαμερίσματα οι μη σημειακές πηγές ρύπανσης σχετίζονται με:
-αστικές απορροές και υπερχειλίσεις ομβρίων υδάτων
-μεταφορές και υποδομές (αεροδρόμια, οδοί) χωρίς σύνδεση με δίκτυο αποχέτευσης (εκτός αστικών περιοχών)
-τα αστικά υγρά απόβλητα από οικισμούς που δεν εξυπηρετούνται από βιολογικούς καθαρισμούς
-απορροές από την αγροτική δραστηριότητα
-μη εσταβλισμένη κτηνοτροφία.
Στις σημειακές πιέσεις, συμπεριλαμβάνονται οι πιέσεις από τις εκροές των μονάδων επεξεργασίας αποβλήτων, απόβλητα από τη βιομηχανία, τη σταβλισμένη κτηνοτροφία και γενικότερα από πηγές με συγκεκριμένη θέση και έκταση, που στο επίπεδο λεκάνης απορροής μπορούν να θεωρηθούν σημειακές.
Επιγραμματικά οι σημειακές πηγές ρύπανσης σχετίζονται με:
-τα αστικά υγρά απόβλητα από οικισμούς
-υπερχειλίσεις ομβρίων υδάτων
-τη βιομηχανική δραστηριότητα
-τη σταβλισμένη κτηνοτροφία
-τα στραγγίδια από Χ.Υ.Τ.Α.
-τις υδατοκαλλιέργειες
-τα μεταλλεία.
«Η ρύπανση επιφανειακών και υπόγειων υδάτων είτε από σημειακές είτε από διάχυτες πηγές επηρεάζει αρνητικά και μειώνει έμμεσα τους διαθέσιμους υδατικούς πόρους για παραγωγικές δραστηριότητες έχοντας αντίκτυπο και στην ποιότητα ζωής των ανθρώπων», επισημαίνουν οι επιστήμονες.
Η στρατηγική μελέτη περιβαλλοντικών επιπτώσεων για τα σχέδια διαχείρισης λεκανών απορροής ποταμών αποτελεί προϋπόθεση για τη στρατηγική περιβαλλοντική εκτίμηση. Η Ειδική Γραμματεία Υδάτων ολοκλήρωσε το πρώτο στάδιο που αφορά στην προκαταρκτική εκτίμηση των κινδύνων πλημμύρας για τις λεκάνες απορροής ποταμών και τον προσδιορισμό των περιοχών με σοβαρή πιθανότητα πλημμύρας (Ζώνες Δυνητικά Υψηλού Κινδύνου Πλημμύρας).
Προβλήματα
Στην πρώτη αναθεώρηση του σχεδίου διαχείρισης, διαπιστώνονται λεπτομερειακά και άλλου είδους προβλήματα υποβάθμισης και απειλών για τα υπόγεια υδατικά συστήματα.
Με πρόβλημα υπεράντλησης είναι τα υπόγεια υδατικά συστήματα Αξιού, Δοϊράνης, Βαφειοχωρίου, Γαλλικού και τα υποσυστήματα Μουδιανών, Κορώνειας, Βόλβης, Κάτω Ρου Ανθεμούντα και Ορμυλίας.
Υπάρχουν περιοχές με κακής χημικής σύστασης νερά, ενώ η Ενωτική Διώρυγα Αλιάκμονα-Αξιού η οποία μεταφέρει σημαντικές ποσότητες υδάτων για την άρδευση της πεδιάδας της Θεσσαλονίκης και για τη ύδρευση του Πολεοδομικού Συγκροτήματος δεν αξιολογείται και δεν καταγράφεται, παρότι αποτελεί τεχνητό υδάτινο σύστημα μείζονος σημασίας, σύμφωνα με τις αρμόδιες υπηρεσίες της Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας.
Οι υπηρεσίες της Περιφέρειας άλλωστε επιμένουν ότι δεν πρέπει να περιοριστεί η καλλιέργεια ρυζιού στον κάμπο της Θεσσαλονίκης, στην περιοχή του Αξιού και σε έκταση περίπου 200.000 στρεμμάτων, παρότι απαιτείται κατανάλωση τεράστιων ποσοτήτων αρδευτικού νερού (1100-1400κμ/στρεμμα).
Από τα σημαντικότερα προβλήματα των επιφανειακών νερών είναι η νιτρορύπανση γεωργικής και κτηνοτροφικής προέλευσης. Για την προστασία του ευρύτερου κάμπου της Θεσσαλονίκης εκδόθηκε ΚΥΑ, που αφορά στο «Πρόγραμμα δράσης για την περιοχή του κάμπου Θεσσαλονίκης- Πέλλας-Ημαθίας», που έχει χαρακτηριστεί ευπρόσβλητη ζώνη από την νιτρορύπανση γεωργικής προέλευσης. Με άλλη ΚΥΑ προστέθηκε στις ευπρόσβλητες ζώνες και η περιοχή Επανομής – Μουδανιών. Δυστυχώς, το πρόγραμμα δράσης κατά της νιτρορύπανσης δεν υλοποιείται...
Επίσης υπάρχει το πρόβλημα της υφαλμύρωσης ειδικά στον κάτω ρου του Ανθεμούντα, στο παραθαλάσσιο μέτωπο του κοκκώδους Επανομής - Μουδανιών, στο βόρειο τμήμα του κοκκώδους Κασσάνδρας (περιοχή Ν. Ποτίδαιας ), στο κοκκώδες Ορμύλιας και τοπικά σε περιοχές του κοκκώδους Κασσάνδρας και του ρωγματώδους - κοκκώδους Σιθωνίας. Τα παραθαλάσσια τμήματα των ποταμών Λουδία, Γαλλικού, Αξιού παρουσιάζουν υφαλμύρωση λόγω φυσικών γεωμορφολογικών συνθηκών.
Μέτρα
Οι επιστήμονες προτείνουν μια σειρά από μέτρα για να αντιμετωπιστεί και η ρύπανση και μια σειρά από διαγνωσμένα προβλήματα στα επιφανειακά νερά της Μακεδονίας.
Ειδικά για την Κεντρική Μακεδονία, στα μέτρα περιλαμβάνονται δειγματοληψίες και αναλύσεις των υδάτων, εντός και εκτός του λιμένα Θεσσαλονίκης, masterplan για τον Κόλπο Θεσσαλονίκης, καθορισμός όρων προστασίας του κοκκώδους συστήματος Ορμυλία μετά την ολοκλήρωση της κατασκευής και λειτουργίας του φράγματος Χαβρία, δέσμη μέτρων από το εγκεκριμένο σχέδιο αποκατάστασης του Εθνικού Πάρκου των Λιμνών Κορώνειας - Βόλβης και Μακεδονικών Τεμπών, έλεγχος αρτεσιανών γεωτρήσεων, οριοθέτηση περιοχών που παρουσιάζουν κακή ποιοτική κατάσταση λόγω υφαλμύρωσης, μέτρα ειδικής προστασίας σε περιοχές όπου υπάρχουν θερμομεταλλικά και ιαματικά νερά.
Αρνητική εισήγηση και δύο νέοι φόροι!
Πάντως, ο κ. Γιουτίκας έδωσε αρνητική εισήγηση στην αναθεώρηση, καθώς όπως είπε «δεν εισάγει κανένα νέο στοιχείο αυτή η αναθεώρηση. Αυτό που εισάγει είναι η νέα τιμολόγηση που θα υπάρχει πλέον για τα νερά. Το νέο στοιχείο είναι ότι η προστασία η χρήση των υδάτινων αποθεμάτων συνδέεται με την καθιέρωση συγκεκριμένης οικονομικής πολιτικής που προβλέπει την επιβολή δύο νέων φόρων: του περιβαλλοντικού κόστους και του κόστους πόρου. Οι πάροχοι των υπηρεσιών ύδατος από το 2018 και μετά θα προσδιορίσουν τα τιμολόγιά τους, λαμβάνοντας υπόψη αυτούς τους δυο φόρους. Εμείς καλούμαστε στην πρώτη αναθεώρηση του σχεδίου διαχείρισης να υλοποιήσουμε στην πράξη την ευρωπαϊκή οδηγία για την προστασία των υδάτων, χωρίς όμως προηγουμένως να έχουμε εφαρμόσει όλα εκείνα τα έργα που έχουν εφαρμόσει οι υπόλοιπες ευρωπαϊκές χώρες όπως είναι η μεγάλη κατασκευή αποταμιευτήρων για το νερό (φράγματα), η επαναχρησιμοποίηση των επεξεργασμένων νερών από τους βιολογικούς, τα έργα ορεινής υδροοικονομίας για τον εμπλουτισμό του υδροφόρου ορίζοντα κτλ. Το μόνο στο οποίο εναρμονιζόμαστε είναι το οικονομικό σκέλος, με την επιβολή δύο νέων φόρων χωρίς να διευκρινίζεται αν τα χρήματα που θα εισπραχθούν θα γίνουν έργα. Γιατί αναφέρεται ότι με τα χρήματα αυτά που θα εισπράττονται θα πληρώνονται οι υπηρεσίες που θα διαχειρίζονται το νερό ή οι φορείς. Άρα έχουμε αναθεώρηση με ελλιπή στοιχεία του 2008 και του 2012, ενώ δεν εισάγεται νέο στοιχείο παρά μόνο η επιβολή περιβαλλοντικού κόστους και κόστους πόρου. Στην Κεντρική Μακεδονία το περιβαλλοντικό κόστος είναι στην άρδευση 100% και το κόστος πόρου 99,03%. Οι αγρότες και πάλι θα είναι οι χαμένοι της υπόθεσης, αυτοί πληρώνουν το μάρμαρο μέχρι και για το γεγονός ότι δεν έγιναν έργα, για το ότι φεύγει το νερό στη θάλασσα κτλ. Επιπλέον, η ορυζοκαλλιέργεια σε έκταση περίπου 200.000 στρ. στον Αξιό είναι σκόπιμο να μπει στις εξαιρέσεις που προβλέπει η σχετική ευρωπαϊκή οδηγία, αντί να επιβληθούν νέοι φόροι στους αγρότες, επειδή οι ορυζώνες αναπτύσσονται σε αλατούχα παθογενή εδάφη, που ενδείκνυνται αποκλειστικά για τη συγκεκριμένη καλλιέργεια».
Σύμφωνα με τον κ. Γιουτίκα, υπάρχουν ανοιχτά θέματα όπως η αδρανοποίηση μεγάλων γεωργικών εκτάσεων εντατικών καλλιεργειών ή η δημιουργία προσκομμάτων και ο αποκλεισμός αγροτών από το Πρόγραμμα Αγροτικής Ανάπτυξης 2014-2020 (ΠΑΑ 2014-2020). Σύμφωνα με τον αντιπεριφερειάρχη μάλιστα μπορεί γεωργικές καλλιέργειες στον Αξιό με κακή χημική κατάσταση νερού να επιλεγούν για χρηματοδότηση από τα ανάλογα προγράμματα του ΕΣΠΑ, ενώ αγροτικές εκτάσεις στο Λουδία με ανάλογη κατάσταση νερών δεν θα μπορούν να ενταχθούν, παρά το γεγονός ότι κι αυτές οι γεωργικές εκτάσεις αρδεύονται από τα δίκτυα του Αξιού-Αλιάκμονα.
Η επόμενη αναθεώρηση του σχεδίου διαχείρισης θα γίνει το 2021.
Η αντιπολίτευση στο σύνολό της συμφώνησε στην αρνητική εισήγηση του κ. Γιουτίκα. Η παράταξη «Περιφέρεια Πρωταθλήτρια» του Γιάννη Ιωαννίδη απείχε, όπως και η παράταξη «Συμμετέχω», ενώ όλες οι υπόλοιπες παρατάξεις συμφώνησαν με την εισήγηση της διοίκησης της Περιφέρειας.