Στην ημερίδα των «Πέντε Δημάρχων» στα Γιάννενα, με θέμα «Συμμετοχή του Δημότη-Κοινωνική Επιχειρηματικότητα» μίλησε ο δήμαρχος Θεσσαλονίκης, Γιάννης Μπουτάρης.
Το θέμα στο οποίο αναφέρθηκε ο δήμαρχος Θεσσαλονίκης ήταν η Κοινωνία των Πολιτών και η στήριξη στη διεύρυνση της συμμετοχικότητας, της δημοκρατικής διαβούλευσης, της κοινωνικής αλληλεγγύης και συνοχής. Μάλιστα, χαρακτήρισε αξιέπαινη την πρωτοβουλία πολιτών «Σώστε το Νερό», να διοργανώσει δημοψήφισμα για την ιδιωτικοποίηση ή όχι της ΕΥΑΘ. Αναλυτικά η ομιλία του δημάρχου Θεσσαλονίκης:
Χαίρομαι πολύ που μου δίνεται η ευκαιρία να μιλήσω για ένα θέμα που όχι μόνο μου αρέσει ιδιαίτερα, αλλά και αναδείξαμε πολύ νωρίς για τα ελληνικά δεδομένα ως «Πρωτοβουλία». Δυστυχώς, όμως, στην Ελλάδα δεν υπάρχει μεγάλη εμπειρία ενασχόλησης με την Κοινωνία των Πολιτών. Ακόμα και η νομοθεσία που διέπει την αυτενέργεια, την αυτό-οργάνωση και τις εθελοντικές δράσεις των δημοτών εξακολουθεί να είναι ελλιπής.
Έτσι, νιώθω την ανάγκη να αναφερθώ στο τι είναι η Κοινωνία των Πολιτών. Είναι ένας διακριτός από το κράτος, αλλά και την αγορά πόλος που αναπτύσσεται από τη βάση της κοινωνίας. Αφορά στην διεύρυνση της συμμετοχικότητας, της δημοκρατικής διαβούλευσης, της κοινωνικής αλληλεγγύης και συνοχής. Οι δράσεις της σχετίζονται συνήθως με την οικονομία, τον πολιτισμό, την οικολογία, αλλά και την ποιότητα ζωής. Η ανελαστικότητα του κράτους, η ισοπεδωτική αντίληψη μιας απορυθμισμένης αγοράς που διαβρώνει την κοινωνική προστασία, η τεχνολογική πρόοδος αποτέλεσαν τις κύριες αιτίες για την ανάπτυξη ομάδων πολιτών που δρουν ανεξάρτητα από τις επίσημες κρατικές δομές. Ο όρος περιλαμβάνει τον εθελοντισμό, τις ΜΚΟ, την κοινωνική οικονομία (ΚοινΣΕπ, κ.α.), τη συμμετοχή στο δημόσιο διάλογο και τη συνδιαμόρφωση της ατζέντας των θεμάτων σε εθνικό ή τοπικό επίπεδο.
Η όψιμη ώθηση του φαινομένου της συμμετοχικότητας των πολιτών στη χώρα μας σχετίζεται και με τις ιδιαίτερα αντίξοες συνθήκες στις οποίες ζούμε λόγω κρίσης. Οι δυνατότητες παρέμβασης όχι μόνο του κεντρικού κράτους, αλλά και των δήμων, έχουν μειωθεί σημαντικά, παράλληλα με την τεράστια μείωση των κονδυλίων που λαμβάνουν. Παρόλα αυτά, θέλω να καταστήσω σαφές ότι, αν και καλοδεχούμενη, η παραπάνω διάθεση αλληλοβοήθειας δεν πρέπει επί της αρχής και σε καμία περίπτωση να αντικαταστήσει τις βασικές υπηρεσίες και παροχές του Δήμου προς τους δημότες.
Το ίδιο το σκεπτικό και η σύσταση της πολιτικής μας κίνησης είναι έξω από τα παραδοσιακά πρότυπα. Απεχθάνεται την – παρά τα αντιθέτως λεγόμενα – πανταχού παρούσα και σήμερα κομματοκρατία, καθώς και τις κομματικές ιεραρχίες και νοοτροπίες. Σχετίζεται, όμως, άμεσα με τους ενεργούς πολίτες. Γι’ αυτό και υιοθετήσαμε το μότο «Αγαπώ την πόλη μου, υιοθετώ τη γειτονιά μου». Παρότι η ιδέα αυτή δεν λειτούργησε στην πράξη όπως θα θέλαμε, εξακολουθεί να αποτελεί προτεραιότητα για τη Διοίκηση και για την επόμενη θητεία. Έχουμε μάθει από τα λάθη μας και η προσέγγισή μας τώρα θα είναι πιο οργανωμένη, αλλά και πιο στοχευμένη. Η συμμετοχή στο τοπικό γίγνεσθαι φαίνεται να αυξάνεται και να αφορά ευρύτερες ομάδες πολιτών – και όχι μόνο ακτιβιστικές οργανώσεις – όταν τα θέματα προς διαβούλευση είναι τόσο συγκεκριμένα όσο η καθαριότητα ενός συγκεκριμένου δρόμου ή η αξιοποίηση ενός εγκαταλελειμμένου χώρου.
Προς την κατεύθυνση της ευαισθητοποίησης των δημοτών για τα θέματα της πόλης, από την αρχή της διοίκησής μας προβήκαμε στον άμεσο διορισμό Αντιδημάρχου Εθελοντισμού, Νεολαίας και Αθλητισμού. Η κίνηση αυτή ήταν ενδεικτική της αντίληψης της διοίκησης σε θέματα συνεργασίας Δήμου-Κοινωνίας Πολιτών.
Παρά τις δυσκολίες και τα μεγάλα περιθώρια για βελτίωση, υπάρχουν μερικά παραδείγματα άριστης συνεργασίας του Δήμου Θεσσαλονίκης με οργανώσεις της Κοινωνίας των Πολιτών. Κορυφαίο παράδειγμα καλής συνεργασίας μας με εκατοντάδες πολίτες και ΜΚΟ αλλά και άτυπες οργανώσεις αποτέλεσε η επιτυχής προετοιμασία και υποβολή φακέλου υποψηφιότητας για την διεκδίκηση του τίτλου της Ευρωπαϊκής Πρωτεύουσας Νεολαίας 2014. Ολόκληρη η πρόταση διαμορφώθηκε μετά από διαβούλευση εθελοντών και ομάδων/οργανώσεων που κράτησε πολύ καιρό. Η διαδικασία κρίθηκε ιδιαίτερα επιτυχής, και πλέον ο τρόπος αυτός προετοιμασίας του φακέλου αποτελεί προαπαιτούμενο για όποια πόλη θέλει να διεκδικήσει μελλοντικά τον τίτλο.
Εξίσου επιτυχείς ήταν οι δράσεις τις οποίες ο Δήμος Θεσσαλονίκης συνδιοργάνωσε με ομάδες πολιτών, όπως η «Ημέρα χωρίς Αυτοκίνητο» ή η παράδοση της Νέας Παραλίας σε συνδυασμό με την πεζοδρόμηση της Παλιάς.
Προς επίρρωση της προγραμματικής μας δέσμευσης για υποστήριξη της συμμετοχικότητας, οργανώσαμε και λειτουργήσαμε το Τμήμα Εθελοντισμού και Νεολαίας του Δήμου Θεσσαλονίκης μέσα από την εφαρμογή του νέου Οργανισμού Εσωτερικής Υπηρεσίας. Δημιουργήσαμε έτσι μητρώο εθελοντών, τόσο γενικό όσο και κατά θεματικές, για την διευκόλυνση της διαδικασίας επικοινωνίας και προσφοράς των ενεργών πολιτών.
Βραχυπρόθεσμος στόχος μας για την τόνωση νέων μορφών συλλογικότητας των δημοτών για το καλό της πόλης, είναι η δημιουργία στο Δήμο ενός σημείου επαφής τους. Ένα γραφείο που θα εξυπηρετεί ομάδες πολιτών ως μια υπηρεσία μιας στάσης («one stop shop») με στόχο την μείωση της γραφειοκρατίας, την αποτελεσματική και χωρίς ταλαιπωρία συνεργασία τους με το Δήμο Θεσσαλονίκης και τη διευκόλυνση της δραστηριότητάς τους.
Προχωρούμε σύντομα στην παραχώρηση χώρου για τις «άστεγες» οργανώσεις και ομάδες πολιτών, σε μια προσπάθεια να ικανοποιήσουμε ένα πάγιο αίτημά τους. Στην ουσία πρόκειται για έναν χώρο όπου οι ομάδες θα μπορούν να βρίσκονται, να δημιουργούν, να συζητάνε, να στεγάζουν τις δράσεις τους. Αυτή τη στιγμή εξετάζονται ελεύθεροι χώροι για να διαμορφωθούν από εθελοντές.
Η περαιτέρω διευκόλυνση της δικτύωσης των ομάδων της Κοινωνίας των Πολιτών και η προβολή των δράσεών τους θα γίνει μέσω της δημιουργίας μιας ιστοσελίδας. Βλέπετε, οι συναντήσεις των «Πέντε» έχουν και απτά αποτελέσματα. Μέσω της συνεργασίας μας υπάρχει συντονισμός και μεταφορά τεχνογνωσίας. Η δημιουργία της σχετικής ιστοσελίδας θα γίνει κατά το πρότυπο της Αθήνας και το πρόγραμμα «ΣυνΑθηνά». Είναι ένα μοντέλο που λειτουργεί, την εμπειρία του οποίου με χαρά θα αξιοποιήσουμε.
Η δικτύωση των Δημάρχων για θέματα της Κοινωνίας των Πολιτών πρέπει να διευρυνθεί όχι μόνο με άλλες πόλεις της Ελλάδας, αλλά και με πόλεις του εξωτερικού. Η εμπειρία των τελευταίων σε έναν τομέα που αναπτύσσεται καθημερινά είναι πολύτιμη και η συνεχής επαφή μαζί τους είναι μονόδρομος.
Η δημόσια διαβούλευση μέσω δημοτικών κοινοτήτων με οργάνωση λαϊκών συνελεύσεων δεν έχει λειτουργήσει καλά ως τώρα στη Ελλάδα. Ως διοίκηση του Δήμου Θεσσαλονίκης, πάντως, προβήκαμε, μέσω των δημοτικών Κοινοτήτων, σε τέτοιες συνελεύσεις, έστω και αν αυτή η προσπάθεια δεν προχώρησε. Η έλλειψη εμπειρίας – σε εθνικό επίπεδο – μπορεί να καλυφθεί με τη μεταφορά τεχνογνωσίας από ξένους δήμους. Μια πολύ χρήσιμη εμπειρία και ενημέρωση για την καλύτερη διοργάνωση λαϊκών συνελεύσεων είχαμε ήδη στο πλαίσιο της ελληνογερμανικής συνεργασίας από την επαφή μας με έναν μικρό Γερμανικό Δήμο.
Ένα μεγάλο μέρος της ενασχόλησης της Κοινωνίας των Πολιτών αφορά την κοινωνική επιχειρηματικότητα και την αλληλέγγυα οικονομία. Λόγω των σοβαρών επιπτώσεων της κρίσης, η ανάπτυξή της στην Ελλάδα θα μπορούσε να προσφέρει λύσεις σε πολλούς σκληρά δοκιμαζόμενους συμπατριώτες μας. Παρά τη σημασία που δίνω σε αυτό το κομμάτι της Κοινωνίας των Πολιτών δε θέλω να επεκταθώ περισσότερο μια και ήδη αναφέρθηκαν αρκετά.
Η συνεργασία του Δήμου με την Κοινωνία των Πολιτών εξακολουθεί να αποτελεί πρώτη προτεραιότητα για την διοίκηση. Η αυτοκριτική που κάνουμε μας υποδεικνύει ότι χρειάζεται καλύτερη οργάνωση, μεγαλύτερη ευελιξία, απλοποίηση διαδικασιών και περισσότερη χρήση των νέων τεχνολογιών από πλευράς Δήμου. Η μεταφορά τεχνογνωσίας από άλλους δήμους σίγουρα θα βοηθήσει. Η καλύτερη οργάνωση και διαχείριση της εθελοντικής προσφοράς στην οποία προχωράμε επίσης θα βοηθήσει. Μπορεί η κουλτούρα συμμετοχικότητας, συναπόφασης και συνευθύνης, η αυτενέργεια και οι πρωτοβουλίες αυτο-οργάνωσης είναι ακόμη πίσω στην Ελλάδα, όμως η ανάγκη τους είναι σήμερα πιο έντονη από ποτέ. Η κινητοποίηση από πλευράς πολιτών και ο αριθμός ενεργών δημοτών είναι σχετικά μικρός. Εκτός από την κατάλληλη εκπαίδευση που απαιτείται, οι όποιες καμπάνιες ευαισθητοποίησης από την πλευρά των Δήμων σίγουρα θα βοηθήσουν.
Στην κατεύθυνση αυτή, για παράδειγμα, υιοθετούμε την αξιέπαινη πρωτοβουλία πολιτών και οργανώσεων όπως το «Σώστε το Νερό», να διοργανώσουν δημοψήφισμα για την ιδιωτικοποίηση ή όχι της ΕΥΑΘ. Μακάρι να ακολουθήσουν και άλλες τέτοιες πρωτοβουλίες για συναπόφαση και συνευθύνη των Θεσσαλονικέων στα πράγματα της πόλης τους. Η συμμετοχή των πολιτών προϋποθέτει μια άλλη σχέση εμπιστοσύνης με τον Δήμο. Κι αυτό είναι κάτι που δεν μπορεί να αλλάξει από τη μια μέρα στην άλλη. Ωστόσο καταβάλλουμε, και θα συνεχίσουμε να καταβάλλουμε κάθε προσπάθεια προς αυτή την κατεύθυνση.