του Γιώργου Δώρα
Μετά από τρεις ημέρες αργίας –Κυριακή του Πάσχα, Δευτέρα και Τρίτη- η αγορά ανοίγει αύριο Τετάρτη, με τις ενδιάμεσες εκπτώσεις, που θα διαρκέσουν μέχρι τις 11 Μαΐου, να κάνουν πρεμιέρα. Στο πλαίσιο αυτό την Κυριακή 8 του μηνός τα εμπορικά καταστήματα θα παραμείνουν ανοιχτά. Σε άλλη χρονική φάση οι έμποροι θα προετοιμάζονταν πυρετωδώς γι’ αυτό το δεκαήμερο, αλλά, πλέον, όλοι είναι πεπεισμένοι ότι τίποτε θεαματικό δεν πρόκειται να συμβεί, καθώς η οικονομική και πολιτική αβεβαιότητα που κυριαρχούν, έχουν αρνητικές συνέπειες στην κατανάλωση. Οι προσδοκίες είναι μικρές…
Σε αυτό το περιβάλλον η μάχη των εμπόρων της Θεσσαλονίκης για επιβίωση είναι δύσκολη. Ο εμπορικός κόσμος της πόλης βρίσκεται σε πολύ δυσχερή θέση ακόμη και σε σχέση με τα πολυκαταστήματα και τις μεγάλες εγχώριες και πολυεθνικές αλυσίδες, που κυριαρχούν στο κέντρο της πόλης, αλλά και στα μεγάλα εμπορικά mall που βρίσκονται περιφερειακά. Στα σημεία, δηλαδή, όπου πραγματοποιείται το 80% του τζίρου των καταναλωτικών ειδών, το εγχώριο εμπόριο έχει μικρή παρουσία. Οι μεμονωμένες τοπικές επιχειρήσεις βρίσκονται στριμωγμένες στα σχοινιά, καθώς έχουν να αντιμετωπίσουν –και να ξεπεράσουν- δυσκολίες σε πολλά επίπεδα. Από το χρηματοοικονομικό πεδίο –πιστώσεις, κεφάλαια κίνησης κ.λπ.- που έχει επίπτωση στις τιμές, μέχρι το εύρος του καταλόγου και την ποικιλία των προϊόντων που έχουν καταστήματα εκατοντάδων ή και χιλιάδων τετραγωνικών μέτρων. Ακόμη και χωροταξικά οι μεγάλες επιχειρήσεις αποκτούν διαρκώς μεγαλύτερο πλεονέκτημα, αφού καταλαμβάνουν κάθε σημαντικό εμπορικό σημείο που κάποια στιγμή μένει ξενοίκιαστο – για παράδειγμα στην οδό Τσιμισκή. Κι αν αντέχουν κάποιοι σε ορισμένες γωνίες είναι διότι είχαν την πρόνοια τις καλές εποχές να αγοράσουν τα ακίνητα που στεγάζονται.
Με δεδομένο ότι οι καταναλωτές επιλέγουν με βάση το συμφέρον τους –όπως κι αν μεταφράζεται κάτι τέτοιο- η συγκεκριμένη εξέλιξη που ευνοεί τις υπερ-τοπικές επιχειρήσεις ήταν λίγο – πολύ προβλέψιμη. Ειδικά στη Θεσσαλονίκη, που αφενός είναι μια πόλη στην οποία κυριαρχεί το εμπόριο, ενώ αφετέρου θεωρείται εδώ και δεκαετίες λόγω μεγέθους και κοινωνικοοικονομικής σύνθεσης απολύτως αντιπροσωπευτική της ελληνικής αγοράς, η παρουσία όλων των εγχώριων και ξένων μεγάλων του εμπορίου είναι εξαιρετικά επιμελημένη. Εκείνο που παραμένει μυστήριο είναι το γιατί ο τοπικός εμπορικός κόσμος, που λόγω αντικειμένου βρίσκεται συνήθως στην πρωτοπορία των εξελίξεων, δεν αντέδρασε δυναμικά. Αντίθετα, στο σύνολο των συζητήσεων εδώ και 20 χρόνια –από το ωράριο και τη λειτουργία των καταστημάτων τις Κυριακές, μέχρι το πάλαι ποτέ ενοικιοστάσιο- οι θέσεις των εμπόρων της Θεσσαλονίκης ήταν αμυντικές. Αντί για δημιουργική προσέγγιση του καινούριου ο Εμπορικός Σύλλογος Θεσσαλονίκης και οι άλλοι φορείς που εκφράζουν το εμπόριο επέλεξαν επί δεκαετίες να υπερασπιστούν την… παράδοση και μάλιστα με τον παραδοσιακό τρόπο των πολιτικών παρεμβάσεων. Το κλείσιμο της αγοράς τα μεσημέρια, το ενοικιοστάσιο, την αργία της Κυριακής, η επέλαση των ξένων. Ελάχιστες –για να μην τα μηδενίσουμε όλα- ήταν οι προτάσεις που διατυπώθηκαν ως απόδειξη ότι οι έμποροι έχουν επίγνωση των καιρών. Για παράδειγμα, η πρόταση να παραμένουν ανοιχτά τις Κυριακές μόνο τα μικρά καταστήματα –μέχρι 250 τετρ. μέτρα- που δεν ανήκουν σε αλυσίδες, όπως ισχύει στη Μεγάλη Βρετανία, που προτάθηκε κάποτε, ενώ μπορούσε να δώσει διέξοδο στο μείζον θέμα της αύξησης του τζίρου «κόλλησε» στην ξεκούραση και το κόστος της κυριακάτικης εργασίας. Ούτε λόγος, βέβαια, για συνεταιρισμούς, κοινές προμήθειες και γενικότερα συνεργασία εις βάθος, όχι μόνο μεταξύ των εμπόρων, αλλά και με τους καταναλωτές.
Αλλά και κάποιες ενεργητικές πρωτοβουλίες του Εμπορικού Συλλόγου δεν αγκαλιάστηκαν από τους εμπόρους. Και όσοι έμποροι συμπαρατάχθηκαν το έκαναν με… μισή καρδιά. Όπως κάποια events στην πλατεία Αριστοτέλους με μετρημένες χορηγίες ή το Open Mall στο κέντρο της πόλης, με περιορισμένη συμμετοχή.
Η αγορά είναι ένα πολύ ισχυρό στοιχείο στην ταυτότητα της Θεσσαλονίκης. Όχι μόνο την οικονομική, αλλά και την κοινωνική. Μόνο που μέρα με τη μέρα αυτό που λέμε αγορά και εμπόριο στη Θεσσαλονίκη αλλάζει χαρακτήρα. Αναπτύσσεται στα τρόφιμα, την εστίαση και τη διασκέδαση και υποχωρεί στα ρούχα, τα παπούτσια και τα λοιπά καταναλωτικά είδη. Ονόματα που επί δεκαετίες κοσμούσαν ταμπέλες και επιγραφές διαγράφονται από τα μητρώα. Και πολλά καταστήματα παραμένουν ανοιχτά ίσα ίσα για να κυλήσει ο χρόνος για τη σύνταξη…