Πρεμιέρα στο 20ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ κάνει η ταινία «Το Ταξίδι του Ορφέα», δημιουργία δύο Θεσσαλονικέων δημοσιογράφων, των Κώστα Κουκουμάκα και Ντίνας Σύρπου.
Το φιλμ εστιάζει στη δύναμη που έχει η μουσική να επικοινωνεί συναισθήματα και να συνδέει ανθρώπους από διαφορετικές κουλτούρες στα ταξίδια της προσφυγιάς.
Οι μουσικές και οι γλώσσες μπλέκονται αρμονικά μπροστά από την κάμερα όταν την ιστορία τους διηγούνται πρόσφυγες από τη Συρία και το Ιράκ που έφτασαν στη χώρα τα τελευταία χρόνια αλλά και πρόσφυγες δεύτερης και τρίτης γενιάς από τη Μικρά Ασία.
Η ιδέα για τη δημιουργία του ντοκιμαντέρ γεννήθηκε, όπως αναφέρει ο Κώστας Κουκουμάκας, στην Ειδομένη, ένα μέρος που συνδέθηκε άρρηκτα με το προσφυγικό στην Ελλάδα.
«Είχαμε από νωρίς παρατηρήσει ότι, κυρίως το βράδυ, όταν οι φωνές στον καταυλισμό κάπως κόπαζαν, υπήρχαν πολλοί πρόσφυγες που μαζεύονταν γύρω από τη φωτιά και τραγουδούσαν. Καταλάβαμε ότι μέσα στο δράμα αυτών των ανθρώπων, εκτός από τις άθλιες συνθήκες διαβίωσης, τις συγκρούσεις με την αστυνομία και την ταλαιπωρία στην ουρά για το συσσίτιο, υπήρχαν φωτεινές στιγμές. Θέλαμε να δείξουμε αυτή την αθέατη πλευρά», αναφέρει ο νέος και βραβευμένος δημοσιογράφος στη Voria.gr.
Ο ίδιος προσθέτει ότι μέσα από την εμπειρία τους στην Ειδομένη, οι δύο δημοσιογράσοι διαπίστωσαν ότι πολλά από τα τραγούδια των Σύρων ή των Ιρακινών έμοιαζαν με τραγούδια που γνωρίζαν στην ελληνική τους εκδοχή.
«Αυτή την παράλληλη ιστορία, των σημερινών προσφύγων και των Ελλήνων προσφύγων του 1922, θέλαμε να αναδείξουμε» σημειώνει.
Οι δύο δημοσιογράφοι όμως δεν έμειναν στην Ειδομένη. Για τις ανάγκες των γυρισμάτων βρέθηκαν στη Θεσσαλονίκη, στις βόρειες ακτές της Λέσβου, στη Σαμαρίνα Γρεβενών όπου φιλοξενήθηκαν Κούρδοι πρόσφυγες, στο χωριό Κιβωτός, επίσης στα Γρεβενά, στο οποίο επιστρέφουν Τούρκοι – παιδιά και εγγόνια προσφύγων της Ανταλλαγής του 1922.
«Γνωρίσαμε πολλούς ανθρώπους και διαφορετικούς – μια ανήλικη προσφυγοπούλα από τη Συρία, έναν υπέργηρο επιζώντα της Μικρασιατικής Καταστροφής, έναν Κούρδο του Ιράκ που πέρασε με βάρκα, έχοντας στην πλάτη περασμένο μόνο το σάζι του. Καθένας είχε τη δική του ιστορία, όμως όλες φαίνεται να συγκλίνουν», αναφέρει ο κ. Κουκουμάκας.
Σχολιάζοντας τι έχει μάθει για τη δύναμη της μουσικής και τη σχέση της με την προσφυγιά κατά τα γυρίσματα του ντοκιμαντέρ, η Ντίνα Σύρπου υποστηρίζει ότι όλες οι ιστορίες που κατέγραψαν κατά τα γυρίσματα έχουν ένα κοινό συμπέρασμα: «Η μουσική δεν διαθέτει απλά δύναμη. Έχει αλήθεια. Μπορεί να γίνει ''γέφυρα'' επικοινωνίας με τους ανθρώπους στη νέα πατρίδα, ακόμη κι όταν τα τείχη της πολιτικής ή των προκαταλήψεων, που έχουν υψωθεί γύρω τους, είναι πολύ ψηλά».
Η ίδια αναφέρθηκε χαρακτηριστικά στην εμπειρία της από τα γυρίσματα που έκαναν με τη 16χρονη Νουρζάν, προσφυγοπούλα από τη Συρία.
«Οταν πρωτοσυναντήσαμε τη Νουρζάν- μία 16χρονη προσφυγοπούλα από τη Συρία- και της ζητήσαμε να μας διηγηθεί την περιπέτειά της, οι φράσεις της ήταν κοφτές, σχεδόν φοβισμένες. Κάτι η συστολή της ηλικίας, κάτι η έλλειψη εξοικείωσης με την κάμερα, είχαν ως αποτέλεσμα να δυσκολεύεται να ''ξεδιπλώσει'' τα τραγικά βιώματα που έκρυβε στην ψυχή της. Οταν, όμως, της προτείναμε να μας πει ένα τραγούδι από την πατρίδα της νιώσαμε ότι τη γνωρίσαμε πραγματικά. Εκλεισε τα μάτια και άφησε να ξεχειλίσει όλος ο πόνος και η νοσταλγία που υπήρχαν μέσα της. Δίχως να καταλαβαίνουμε λέξη από τους στίχους του παραδοσιακού τραγουδιού, αισθανθήκαμε όλα όσα προσπαθούσε πριν, να μας περιγράψει με λέξεις. Μας ''μίλησε'' ουσιαστικά με την κοινή γλώσσα της μουσικής».
Η κ. Σύρπου αναφέρει πως το ίδιο συναίσθημα βίωσαν οι δημοσιογράφοι και σ' ένα χωριό των Γρεβενών. «Εκεί, όπου έσμιξαν, ύστερα από χρόνια, Ελληνες πρόσφυγες που ήρθαν από τη Σμύρνη με Τούρκους που είχαν φύγει από την Ελλάδα στην ανταλλαγή των πληθυσμών. Δεν χρειάστηκε να πουν πολλά λόγια. Τα είπαν όλα με ένα τραγούδι. Γνώριμοι ήχοι. Οικεία μουσικά μοτίβα. Αγκαλιάστηκαν και- ακόμη και στο χαμόγελό τους- διέκρινες το λυγμό που έπνιγαν στην ψυχή τους», διηγήθηκε η ίδια.
Το φεστιβάλ θα προβληθεί:
Αίθουσα Φρίντα Λιάππα, Αποθήκη Δ, Λιμάνι, Παρασκευή 9/3, 18:00
Αίθουσα Σταύρος Τορνές, Αποθήκη 1, Λιμάνι, Σάββατο 10/3, 15:30
Τη σκηνοθεσία έχει αναλάβει ο Θεόφιλος Δαδής ενώ την παραγωγή η Ντίνα Σύρπου και ο Κώστας Κουκουμάκας.