του Ιάσονα Χαλκίδη*
Πριν από δύο βδομάδες περίπου, έγινε ευρέως γνωστό το γεγονός ότι ο πρωθυπουργός της χώρας μας, Αλέξης Τσίπρας, δεν παρέστη στη συνεδρίαση που πραγματοποιήθηκε με πρωτοβουλία των ΗΠΑ, στο περιθώριο της Συνόδου Κορυφής του ΟΗΕ, για την καταπολέμηση του βίαιου εξτρεμισμού και του Ισλαμικού Κράτους, διότι η ΠΓΔΜ συμμετείχε στη συνεδρίαση με τη συνταγματική της ονομασία «Δημοκρατία της Μακεδονίας» και όχι με την ονομασία FYROM, παρά τις ενστάσεις της ελληνικής αντιπροσωπείας.
Το παραπάνω περιστατικό έλαβε τη θέση του σε ένα μακρύ ιστορικό διαμαχών και περιστατικών που αφορούν την ένθερμη διαφωνία των δύο χωρών για την οριστική ονομασία της ΠΓΔΜ, μια διαφωνία η οποία χρονολογείται από τα μέσα του 20ου αιώνα και που έχει δεχθεί ποικίλες διακυμάνσεις με το πέρας των ετών.
Αυτή η διαμάχη γεννάει ένα πολύ εύλογο ερώτημα: Αυτή η βαλκανική κόντρα για την ονομασία ενός κράτους είναι μοναδική στο είδος της ή έχουν υπάρξει και άλλες παρόμοιες περιπτώσεις;
Έχουν υπάρξει, λοιπόν, κι άλλες, πολύ παλαιότερες, οι οποίες είναι σχετικές με δύο πολύ σημαντικές για τη διεθνή σκακιέρα χώρες.
Μία εξ αυτών είναι η παλαιότερη διαμάχη μεταξύ του Μεξικού και της Αμερικής για το θέμα της ονομασίας του Νέου Μεξικού, μία από τις 50 πολιτείες των ΗΠΑ, στο νότιο τμήμα τους. Σε αυτήν την περίπτωση, οι Μεξικανοί διαμαρτύρονται για το όνομα της συγκεκριμένης πολιτείας, καθώς πιστεύουν πως το έκλεψαν οι ΗΠΑ από το όνομα της χώρας τους και μάλλον φαίνεται ότι έχουν δίκιο, περισσότερο για πολιτισμικούς και λιγότερο για γεωγραφικούς λόγους.
Το Νέο Μεξικό έλαβε αυτό το όνομα μεταξύ 1563 και το1581 από Ισπανούς εξερευνητές που πίστευαν ότι η συγκεκριμένη περιοχή είχε παρόμοιο ινδιάνικο πολιτισμό με αυτόν της αυτοκρατορίας της Μέξικα (Αζτέκοι) στο Μεξικό.
Το Μεξικό, που ήταν κομμάτι της Νέας Ισπανίας, υιοθέτησε το όνομά του αιώνες αργότερα, το 1821, μετά την νίκη της ανεξαρτησίας τους απέναντι στους Ισπανούς. Επίσης, το Νέο Μεξικό ήταν κομμάτι του ανεξάρτητου κράτους του Μεξικού μόνο για 12 χρόνια από το 1836 έως το 1848.
Ακόμα μία, και σαφώς πιο σύγχρονη περίπτωση, είναι αυτή της διαμάχης ανάμεσα στο Ηνωμένο Βασίλειο και τη Γαλλία για το δεύτερο πιο διαδεδομένο όνομα του Ηνωμένου Βασιλείου, αυτό της Μεγάλης Βρετανίας - περίπτωση η οποία παρότι δεν επιβεβαιώνεται επισήμως, διπλωματικές πηγές επιμένουν ότι έχει σοβαρή βάση αληθείας.
Όλα ξεκίνησαν όταν λίγο μετά τη δημιουργία, το 1956, της Ευρωπαϊκής Οικονομικής Κοινότητας (μετέπειτα Ευρωπαϊκή Ένωση), η Γαλλία απέρριψε πρόταση της Μεγάλης Βρετανίας για είσοδο της στην κοινότητα, καθώς ο Πρόεδρος της Γαλλίας Σαρλ ντε Γκωλ, φοβόταν την πιθανότητα κυριαρχίας των ΗΠΑ μέσω των Βρετανών και τη διάλυση της ΕΟΚ.
Βέβαια λίγοι γνωρίζουν ότι ένας επιπλέον λόγος που η Μεγάλη Βρετανία έβρισκε ως εμπόδιο τη Γαλλία στην είσοδό της στην ΕΟΚ ήταν ότι οι Γάλλοι θεωρούσαν προσβλητικό το γεγονός ότι οι Βρετανοί χρησιμοποιούσαν ευρέως το όνομα Μεγάλη Βρετανία λόγω της Βρετάνης, περιοχής που βρίσκεται βορειοδυτικά της Γαλλίας.
Αργότερα βέβαια, με τον ερχομό του Ζωρζ Πομπιντού στη θέση του προέδρου, οι Βρετανοί, μετά από κάλεσμα του προαναφερθέντα, εισήλθαν τελικά στην ΕΟΚ το 1973 ως Ηνωμένο Βασίλειο, όνομα που διατηρεί μέχρι και σήμερα - αν και το όνομα Μεγάλη Βρετανία είναι ευρείας χρήσης.
Διαπιστώνουμε, πάντως, πως, παρά τη διαμάχη μεταξύ των δύο ζευγαριών χωρών για το θέμα της ονομασίας κάποιας περιοχής, η αντιπαράθεση έπαψε να υφίσταται με το πέρας του χρόνου ή βρέθηκε λύση για αυτήν, σε αντίθεση με την περίπτωση της ονομασίας της ΠΓΔΜ, ένα ζήτημα το οποίο συνεχώς θα αναζωπυρώνεται και θα βρίσκεται στην επικαιρότητα, αν δεν δοθεί μια ουσιαστική λύση που θα ικανοποιεί και την ελληνική αλλά και την σκοπιανή πλευρά.
Η τρίτη και ίσως πιο σχετική με τη δική μας περίπτωση είναι αυτή της διαμάχης της Ρουμανίας με τη Μολδαβία για την ονομασία της δεύτερης, που είναι μία περιοχή στα βορειοανατολικά της πρώτης. Η περιοχή της Μολδαβίας γεωγραφικά είναι μια ευρύτερη περιοχή που καλύπτει μεγάλο τμήμα της σημερινής βορειοανατολικής Ρουμανίας, όλο το σημερινό κράτος της Μολδαβίας και ένα μικρό τμήμα της Νοτιοδυτικής Ουκρανίας, που πήρε το όνομά της από τον ομώνυμο ποταμό.
Η περιοχή για αιώνες ανήκε στη Ρουμανία, μέχρι και το 1940, όταν με τη συνθήκη Ρίμπεντροπ-Μολότοφ έγινε μια από τις δημοκρατίες της ΕΣΣΔ. Το 1991 με τη διάλυση της τελευταίας, προέκυψε η ανεξαρτητοποίηση της Μολδαβίας και αναδείχθηκε και το ζήτημα της ονομασίας. Πιο συγκεκριμένα, οι κάτοικοι της Μολδαβίας, κυρίως η ρωσική μειονότητα αλλά και οι πολίτες που έχουν αποδεχθεί τη μολδαβική ταυτότητα τους, πιστεύουν πως η Μολδαβία είναι μία, και αναφέρονται στην Δημοκρατία της Μολδαβίας. Από την άλλη, οι Ρουμάνοι πιστεύουν το αντίθετο λόγω της μακροχρόνιας παραμονής της Μολδαβίας στον ενιαίο κορμό του ρουμανικού κράτους, της κοινής σχεδόν γλώσσας και καταγωγής. Το ζήτημα εκτυλίσσεται μέχρι και σήμερα χωρίς να λαμβάνει μεγάλες διαστάσεις.
Μετά την παράθεση των παραπάνω, δεν μπορεί παρά να αναρωτηθεί κανείς: Είναι σωστή η προσέγγιση για τη λύση του εν λόγω ζητήματος ή μήπως η συνεχόμενη ανακύκλωση του όλου θέματος είναι απότοκο της έκρυθμης κατάστασης που συνεχώς κυριαρχεί στον πολύπαθο ακόμη και σήμερα Βαλκανικό χώρο. Τροφή για σκέψη…
*Ο Ιάσων Χαλκίδης είναι φοιτητής στο τμήμα Βαλκανικών, Σλαβικών και Ανατολικών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας.