Skip to main content

Οι Βρυξέλλες και η επιπόλαιη ματιά ενός περαστικού

Θα διατηρηθεί ζωντανό το μόνο πολιτικό δημιούργημα στο οποίο μπορούν βάσιμα να επενδύονται ελπίδες για ένα μέλλον ειρήνης και ευημερίας;

Το αίσθημα της ασφάλειας φαίνεται πως έχει αποκατασταθεί στις Βρυξέλλες. Οι άνθρωποι δείχνουν να έχουν αφήσει πίσω τους το διπλό τρομοκρατικό χτύπημα, ακριβώς έναν χρόνο πριν - ίσως πάλι να έχουν μάθει να ζουν με τον φόβο. Ο χρόνος, άλλωστε, είναι πανδαμάτωρ.

Ιδίως τα πρόσωπα των νέων μοιάζουν χαρούμενα. Ο ήλιος κερδίζει τη μάχη με τα σύννεφα, δίνοντας έναν επιπλέον τόνο ανεμελιάς στην Γκραν Πλας που σφύζει από ζωή και χαμόγελα. Αλλά και από την πολυχρωμία εκείνη που σου υπενθυμίζει ότι μπορούμε να ζούμε καλά όλοι μαζί, άσχετα από τη φυλή, το χρώμα, το φύλο, τη σεξουαλική προτίμηση.

Μήπως αυτές είναι οι τελευταίες εικόνες από το παρόν που σε λίγο θα χάσουμε; Μπορεί να είναι απλώς η επιπόλαιη ματιά του περαστικού που ζει σε μια πόλη που μόλις πρόσφατα άρχισε να γίνεται πολύχρωμη.

Λίγο νοτιοανατολικότερα, στο ευρωκοινοβούλιο, είναι μια ημέρα μάλλον χαμηλής πίεσης. Το επίκεντρο του ενδιαφέροντος, μαζί με τα αυστηρά μέτρα ασφαλείας, έχει μεταφερθεί λίγο πιο δίπλα όπου πραγματοποιείται το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο και η Σύνοδος του Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος.

Ο Ευρωπαίος αξιωματούχος που συναντάμε για λίγα λεπτά προσπαθεί να κρύψει τον προβληματισμό του πίσω από το χαμόγελο της πρώτης γνωριμίας. Έχει ενδιαφέρον ο λόγος για τον οποίο μας δηλώνει ανήσυχος. «Ανησυχώ γιατί δεν βλέπω... ανησυχία», μας λέει και συμπληρώνει: «Παρά το Brexit, παρά την εκλογή Τραμπ, οι περισσότεροι εδώ στις Βρυξέλλες, από τη χαμηλή ιεραρχία της ΕΕ μέχρι και την υψηλότερη δείχνουν να συνεχίζουν την καθημερινότητά τους σαν να μην έχει αλλάξει τίποτα».

Αν δεν είναι ο μακάριος εφησυχασμός της ιδρυματοποίησης, ας είναι η δύναμη της αυτοπεποίθησης ότι ο πολιτισμένος κόσμος, με όλα τα λάθη και τα μειονεκτήματά του, θα βγει ξανά νικητής.

«Εάν το 1987 έλεγε κανείς ότι θα διαλυθεί η Σοβιετική Ένωση θα τον περνούσαν για τρελό. Κι όμως διαλύθηκε. Δεν αρκούν, λοιπόν, διαβεβαιώσεις και εφησυχασμοί, χρειάζεται εγρήγορση για να προλαμβάνονται απρόοπτες καταστάσεις», αναφέρει ο ίδιος.

Και με την Ελλάδα τι γίνεται, σπεύδουμε να ρωτήσουμε εμείς άλλον αξιωματούχο που μόλις προστέθηκε στην παρέα. «Η Ελλάδα δεν είναι πλέον κεντρικό ζήτημα στην ΕΕ. Δεν είμαι σίγουρος αν αυτό είναι καλό ή κακό, αυτό θα εξαρτηθεί μάλλον από την ίδια την Ελλάδα. Το ζήτημα, πλέον, για την ΕΕ είναι καθαρά υπαρξιακό, δεν είναι το ένα επιμέρους πρόβλημα ή το άλλο», λέει και η συζήτηση αμέσως πηγαίνει στο σχέδιο για την Ευρώπη πολλών ταχυτήτων που παρουσίασαν οι ηγέτες των τεσσάρων μεγαλύτερων χωρών (σσ: λίγες ώρες αργότερα θα παρακολουθούσαμε την πρώτη σφοδρή αντίδραση της Πολωνίας).

Το μέγα ερώτημα για το αν οι πολλές ταχύτητες θα είναι η απάντηση στα προβλήματα της ΕΕ ή θα ανοίξουν για τα καλά τον ασκό του Αιόλου για τη διάλυσή της παραμένει ανοιχτό. «Ούτως ή άλλως, τι είναι τελικά η ΕΕ; Είναι αυτό που τα κράτη μέλη αποφασίζουν να είναι. Είναι οι εξουσίες που τα κράτη μέλη παραχωρούν στην Ένωση και τους θεσμούς της», σημειώνει ο ένας εκ των δύο συνομιλητών μας.

Μήπως, όμως, εδώ είναι το πρόβλημα; Στο έλλειμμα αντιπροσώπευσης και στην κρίση εμπιστοσύνης, δηλαδή, που χαρακτηρίζει τη σχέση των πολιτών της ΕΕ με τους θεσμούς και τα όργανά της. Τα στοιχεία από τη συμμετοχή των πολιτών στις εκλογές για τη σύνθεση του δημοκρατικότερου οργάνου της Ένωσης, του Ευρωκοινοβουλίου, επιβεβαιώνουν του λόγου το αληθές. Από 61.79% στις πρώτης εκλογές του 1979(ΕΕ των 9), η συμμετοχή ήταν σταθερά υψηλή μέχρι το 1999 που μειώθηκε στο 49% (ΕΕ των 15), για να φθίνει συνεχώς μέχρι τελικά να προσγειωθεί στο ιστορικό χαμηλό του 42,54% το 2014 (ΕΕ των 28).

Το εντυπωσιακό, μάλιστα, είναι ότι στη χώρα μας, σε αυτές τις τελευταίες ευρωεκλογές του 2014, σημειώθηκε η 5η υψηλότερη συμμετοχή από τα 28 συνολικά κράτη-μέλη με ποσοστό 58% - μας πέρασαν μόνο Λουξεμβούργο, Βέλγιο (90%), Μάλτα (75%), Ιταλία (60%), την ώρα που τα ποσοστά στη λεγόμενη Νέα Ευρώπη ήταν αδιανόητα χαμηλά (Πολωνία 23%, Σλοβενία 21%, Τσεχία 20% και Σλοβακία 13%.

Παρότι οι συνομιλητές μας μάς διαβεβαιώνουν ότι τα τελευταία χρόνια το ευρωκοινοβούλιο έχει λάβει περισσότερες αλλά και πιο αποφασιστικές αρμοδιότητες (πχ στο μείζον θέμα της διατροφικής ασφάλειας), οι περισσότεροι πολίτες πιστεύουν η Ένωση καθοδηγείται από μία μικρή ελίτ που δεν εκφράζει τα δικά τους συμφέροντα.

Αυτή η αδυναμία ταύτισης, αυτή η ψυχική απόσταση, αποτελεί την πρώτη ύλη πάνω στην οποία ευδοκιμούν οι εθνικισμοί που καλλιεργεί είτε η ισλαμική τρομοκρατία, είτε η οικονομική κρίση, είτε το μεταναστευτικό-προσφυγικό ζήτημα.

Αναμφίβολα η Ευρώπη, ως Ένωση αλλά και κάθε μέλος της χωριστά, διέρχεται μία άνευ προηγουμένου κρίση εσωστρέφειας. Και ανεξάρτητα από τον απολυταρχισμό του σουλτάνου Ερντογάν, η σκληρή στάση της ολλανδικής κυβέρνησης, φιλελεύθερης μάλιστα πολιτικής προέλευσης, έναντι κορυφαίων κυβερνητικών στελεχών της Τουρκίας εξηγείται με όρους εσωτερικής κατανάλωσης ενόψει των αυριανών εκλογών στη χώρα της τουλίπας.

Αλλά στα σύνθετα ζητήματα δεν υπάρχουν εύκολες απαντήσεις. Δεν υπάρχει μαύρο-άσπρο, καλό-κακό, σωστό-λάθος. Το βέβαιο είναι ότι οι ηγέτες των χωρών και δη των ισχυρών της ΕΕ έχουν ένα βαρύ ιστορικό καθήκον: Να διατηρήσουν ζωντανό το μόνο πολιτικό δημιούργημα στο οποίο μπορούν βάσιμα να επενδύονται ελπίδες και οράματα για ένα μέλλον ειρήνης, ευημερίας και αλληλεγγύης.