Πώς γίνεται σε μια πόλη που η κίνηση των ΙΧ έχει μειωθεί σε ποσοστό άνω του 30% σε σχέση με το παρελθόν να συνεχίζει να υπάρχει τόσο έντονο κυκλοφοριακό πρόβλημα; Εύκολες απαντήσεις -και συνεπώς λύσεις- για την περίπτωση της Θεσσαλονίκης δεν υπάρχουν, καθώς το κυκλοφοριακό έχει πολλές αιτίες. Το πιο σημαντικό στην περίπτωση του κυκλοφοριακού στην πόλη είναι όμως η ανυπαρξία βούλησης για την επίλυσή του.
Είναι κοινή πεποίθηση ότι όλοι θέλουν να λύσουν το κυκλοφοριακό ή θα ήθελαν έστω να βελτιώσουν δραστικά τις κυκλοφοριακές συνθήκες στην πόλη. Στα λόγια αυτό ισχύει. Στην πράξη όμως είναι τόσο μεγάλη η αδράνεια από όλους τους συναρμόδιους φορείς, που κάθε καχύποπτος θα μπορούσε να συμπεράνει ότι η επίλυση ενός από τα σημαντικότερα προβλήματα της καθημερινότητας δεν προχωρά, για να έχουν σε κάθε εκλογές όλοι ένα πρόβλημα που «θα λύσουν», να κάνουν τις εξαγγελίες τους, να μας γεμίσουν με προσδοκίες και να συνεχίσουν στον ίδιο ρυθμό μέχρι τις επόμενες εκλογές, που θα μας σερβίρουν ξανά το ίδιο μενού. Δυστυχώς, ξεχνάμε κι εμείς εύκολα...
Το κυκλοφοριακό είναι από τους σημαντικότερους παράγοντες υποβάθμισης της ποιότητας της καθημερινότητας στη Θεσσαλονίκη. Τα προηγούμενα χρόνια η καταγεγραμμένη αύξηση της ιδιοκτησίας ΙΧ αυτοκινήτων (μετρήθηκε σε 80% μέσα σε μια τριακονταετία), μαζί με την αλόγιστη χρήση τους και την αδυναμία επαρκούς εξυπηρέτησης από το μοναδικό μέσο μαζικής μεταφοράς στην πόλη αποτέλεσαν μια πειστική αιτιολόγηση για την επιδείνωση του προβλήματος.
Στην πορεία των ετών της κρίσης όμως, τα ΙΧ και οι μετακινήσεις περιορίστηκαν, ενώ και οι συνθήκες εξυπηρέτησης από τα αστικά λεωφορεία βελτιώθηκαν. Το πρόβλημα όμως παραμένει.
Μπορεί να είναι πολλοί εκείνοι που θεωρούν πως η απάντηση στο κυκλοφοριακό της Θεσσαλονίκης είναι το μετρό. Ανήκω στους υπόλοιπους που θεωρούν ότι προφανώς και θα βελτιώσει τις συνθήκες, αλλά δεν αποτελεί λύση από μόνο του το μετρό στο κυκλοφοριακό. Χρειάζεται να γίνουν πολλά περισσότερα, τα οποία θα έπρεπε να έχουν γίνει εδώ και πολλά χρόνια, αλλά κανείς δεν ενδιαφέρεται να τα κάνει.
Δεν χρειάζεται να ψάχνουμε ποιος έχει δίκιο και ποιος άδικο και να χανόμαστε σε ανούσιες εκτιμήσεις «εμπειρικών συγκοινωνιολόγων». Ας ξεχάσουμε τον συγκοινωνιολόγο που έχει καθένας μέσα του κι ας εμπιστευτούμε τους επιστήμονες. Όχι εμείς, αλλά οι αρμόδιοι. Οι οποίοι αντί να πιέζουν ώστε σε τακτά χρονικά διαστήματα να έχει μια διαρκώς επικαιροποιημένη κυκλοφοριακή μελέτη η Θεσσαλονίκη, μέσω της οποίας να διαχειρίζεται τις συνθήκες μετακίνησης σε όλο το πολεοδομικό συγκρότημα, επιμένουν να κάνουν του κεφαλιού τους, ακούγοντας καθένας τον δικό του επιστήμονα ή ακόμη χειρότερα τον συγκοινωνιολόγο που κρύβουν μέσα τους...
Δεν χρειάζεται φοβερές γνώσεις για να διαπιστώσει κάποιος ότι χωρίς επαρκή αστυνόμευση κανένα μέτρο για το κυκλοφοριακό δεν μπορεί να πετύχει. Δεν χρειάζεται να είσαι επιστήμονας για να καταλάβεις ότι χωρίς τα απαιτούμενα πάρκινγκ το ζήτημα της στάθμευσης δεν λύνεται. Ούτε θέλει ιδιαίτερες γνώσεις για να διαπιστώσεις πως οι οδικές αρτηρίες της πόλης, οι βασικοί οδικοί άξονες, δεν έχουν αναβαθμιστεί από τότε που κατασκευάστηκαν και σε συνδυασμό με την ουσιαστική κατάργηση των λεωφορειολωρίδων και την κατάληψη τουλάχιστον μιας λωρίδας σε κάθε πλευρά τους από παρανόμως παρκαρισμένα, διπλοπαρκαρισμένα ή τριπλοπαρκαρισμένα ΙΧ έχουν μειώσει δραματικά την κυκλοφοριακή ικανότητα του οδικού δικτύου.
Όλες αυτές οι απλές διαπιστώσεις απλώς συνηγορούν και ενισχύουν την ανάγκη να δοθούν επιστημονικές και όχι αποσπασματικές λύσεις στο πρόβλημα. Το πρόβλημα και τις παραμέτρους του τις γνωρίζουμε, τις ζούμε καθημερινά. Δεν ξέρουμε όμως τι να κάνουμε για να δώσουμε όχι τις επιμέρους λύσεις, αλλά τη συνολική.
Και για να γίνει αυτό δεν χρειάζεται πολύπλοκη σκέψη από εμάς. Χρειάζεται συνολικός σχεδιασμός από τους ανθρώπους που γνωρίζουν το αντικείμενο και αποφάσεις από όσους αναλαμβάνουν την ευθύνη για το πρόβλημα σε όλα τα επίπεδα της διοίκησης. Και δόξα τω Θεώ έχουμε τόσους πολλούς και ικανούς επιστήμονες στη Θεσσαλονίκη, που θα μπορούσαν να βοηθήσουν.
Η Θεσσαλονίκη έχει δυο κυκλοφοριακές μελέτες. Η πρώτη εκπονήθηκε το 1988, η δεύτερη και τελευταία το 2000. Πριν από 17 χρόνια. Αν κάποιος διαβάσει τι πρότειναν να γίνει οι επιστήμονες και τι έγινε θα βάλει τα κλάματα. Οι προτάσεις των επιστημόνων, στη βάση μιας συνολικής αντιμετώπισης του προβλήματος, δεν εφαρμόστηκαν. Οι διαρκείς καθυστερήσεις κατέστησαν καθεμιά από τις δυο μελέτες ανεπίκαιρη.
Προφανώς και κανένας σχεδιασμός δεν μπορεί να έχει σοβαρότητα, όταν βασίζεται σε παραδοχές που δεν ισχύουν. Όπως για παράδειγμα ο χρόνος ολοκλήρωσης του μετρό και των επεκτάσεών του. Αν ζητήσεις από έναν συγκοινωνιολόγο να σου λύσει το πρόβλημα σε μια περιοχή ο άνθρωπος θα πρέπει να καταγράψει κάποια δεδομένα. Αν στα βασικά δεδομένα έχει λανθασμένα στοιχεία, δε θα καταλήξει σε σοβαρά συμπεράσματα. Το μετρό της Θεσσαλονίκης ολοκληρώθηκε ήδη καμιά δεκαριά φορές και τώρα τελευταία ολοκληρώνεται το 2020. Με τέτοιες λογικές σοβαρός σχεδιασμός δεν μπορεί να γίνει.
Παρόλα αυτά, το μετρό χρησιμοποιήθηκε και χρησιμοποιείται από όλους όσοι έχουν ευθύνες για το κυκλοφοριακό κατάντημα της Θεσσαλονίκης ως το καλύτερο άλλοθι για την ανυπαρξία άλλων ουσιαστικών παρεμβάσεων και τη μη εφαρμογή των μέτρων της τελευταίας κυκλοφοριακής μελέτης, που είναι σχεδόν άσχετες με το μέσο σταθερής τροχιάς της πόλης.
Προτού φτάσουμε στο «ας γίνει το μετρό και βλέπουμε», θα πρέπει όλοι οι εμπλεκόμενοι φορείς να συμφωνήσουν σε μια συγκεκριμένη σταθερή πολιτική στα θέματα της αστικής κινητικότητας σε όλο το πολεοδομικό συγκρότημα και να συμφωνήσουν στην εκπόνηση μιας γενικής κυκλοφοριακής μελέτης στη βάση των τρεχουσών εξελίξεων και δεδομένων. Μια μελέτη όμως, τις προτάσεις της οποίας θα δεσμεύονται να υλοποιήσουν εντός συγκεκριμένων χρονοδιαγραμμάτων και θα υπάρχει και ουσιαστικός έλεγχος σε όποιον δεν τηρεί τις υποχρεώσεις του έναντι του κοινού σχεδιασμού και στόχου.
Σε άλλη περίπτωση, το κυκλοφοριακό όχι μόνο δε θα βελτιωθεί, αλλά θα επιδεινωθεί. Ακόμη και με μετρό και με όσα άλλα έργα και παρεμβάσεις γίνουν, ακόμη και με συνέχιση της κρίσης. Διότι όλοι οι δρόμοι στην πόλη συνδέονται μεταξύ τους και χωρίς ενιαίο σχέδιο προβλήματα όπως το κυκλοφοριακό δε λύνονται. Οι αποσπασματικές παρεμβάσεις και η ασυνεννοησία καταστρέφει ακόμη και τα πιο μεγάλα έργα.