του Δρ. Κωνσταντίνου Ρότσιου*
Ο αγροδιατροφικός τομέας θεωρείται παραδοσιακά ένας από τους πλέον δυναμικούς της οικονομίας της χώρας μας. Ιδιαίτερα τα τελευταία χρόνια, έχει αναφερθεί πολλές φορές ως ένας από τους πυλώνες για την έξοδο της χώρας από την τρέχουσα οικονομική κρίση.
Παρά τα αρκετά επιτυχημένα παραδείγματα, των τελευταίων κυρίως ετών, επιχειρήσεων που καινοτομούν και έχουν καταφέρει να διεισδύσουν με επιτυχία στις ιδιαίτερα ανταγωνιστικές αγορές του εξωτερικού, υπάρχουν κάποια προβλήματα τα οποία χρήζουν ιδιαίτερης προσοχής. Παραθέτω δύο ιδιαίτερα σοβαρά θέματα που αντιμετωπίζει ο τομέας τα τελευταία χρόνια, όπως αυτά αποτυπώνονται σε πρόσφατες εκθέσεις της Εθνικής Τράπεζας και της Τράπεζας Πειραιώς για τον αγροδιατροφικό τομέα.
Σύμφωνα με την έκθεση της Εθνικής Τράπεζας (2015), η αγροτική παραγωγή τα τελευταία 25 χρόνια στην χώρα μας, αυξήθηκε λιγότερο από 20% ενώ στην Ευρώπη το αντίστοιχο ποσοστό αύξησης ήταν 86%. Επιπλέον, η προστιθέμενη αξία της αγροτικής παραγωγής, χωρίς να υπολογισθούν οι επιδοτήσεις, μειώθηκε κατά 13% τα τελευταία 20 έτη ενώ στις υπόλοιπες Μεσογειακές χώρες αυξήθηκε κατά περίπου 25%. Το αποτέλεσμα ήταν, μεταξύ άλλων, να πέσει το μερίδιο των ελληνικών αγροτικών προϊόντων στην παγκόσμια αγορά από 0,8% το 1993 στο 0,3% το 2013.
Στην ειδική έκδοση της Τράπεζας Πειραιώς για την αγροτική οικονομία (2016), αναφέρεται ότι λόγω της ιδιαιτερότητας της δομής της αγοράς, τις στρεβλώσεις και της υψηλής τιμής αγοράς των αγροτικών εφοδίων, σχεδόν το 50% των εισροών από την Κοινή Αγροτική Παραγωγή στην χώρα μας καταλήγουν για αγορά αγροτικών εφοδίων και πιο συγκεκριμένα, για σπόρους, χημικά και λιπάσματα. Το συνολικό ποσό που δαπανάται για αγροτικά εφόδια, είναι πραγματικά εξωπραγματικό και έχει σημαντικές αρνητικές επιπτώσεις στο κόστος παραγωγής και στη συνολική ανταγωνιστικότητα των αγροτικών μας προϊόντων και τροφίμων στην εγχώρια και στις διεθνείς αγορές. Θα πρέπει επίσης να τονισθεί ότι οι υψηλές τιμές των φυτοφαρμάκων οδηγούν, όπως αναφέρει και πρόσφατο δημοσίευμα στη Voria.gr (28/2/2018), στη χρήση φυτοφαρμάκων που εισάγονται από γειτονικές χώρες τα οποία είναι ιδιαίτερα τοξικά και των οποίων η χρήση για πολλά από αυτά έχει απαγορευθεί στην Ελλάδα.
Μεγάλη πρόκληση αποτελεί ο τρόπος με τον οποίο μπορούν να αντιμετωπιστούν τα παραπάνω σοβαρά θέματα. Υπάρχει ομοφωνία μεταξύ των ανθρώπων του κλάδου, ότι πολλά από τα προβλήματα του συγκεκριμένου τομέα, όπως συμβαίνει και με άλλους κλάδους της οικονομίας μας, είναι θεσμικά, αφορούν στη δομή και λειτουργία της εσωτερικής αγοράς και είναι αποτέλεσμα κυρίως πολιτικών επιλογών και προσπαθειών. Η επίλυση των προβλημάτων αυτών απαιτεί την αποφασιστική παρέμβαση της πολιτείας.
Ωστόσο εκείνο το οποίο θα μπορούσαμε να εξετάσουμε είναι το θέμα του ανθρώπινου δυναμικού που απασχολείται στον πρωτογενή τομέα, το οποίο σε ένα μεγάλο ποσοστό δεν κατέχει τις γνώσεις και δεξιότητες οι οποίες θα συνεισφέρουν στην περαιτέρω ανάπτυξη του. Η Αμερικανική Γεωργική Σχολή Θεσσαλονίκης (ΑΓΣΘ), για περισσότερα από 110 χρόνια υπηρετεί με σοβαρότητα και υπευθυνότητα αυτό τον, τόσο σημαντικό για τη χώρα μας, τομέα. Το Perrotis College, τμήμα της ΑΓΣΘ, ανταποκρινόμενο στις σύγχρονες και πολύ συγκεκριμένες ανάγκες και του αγροδιατροφικού τομέα προσφέρει προπτυχιακά (BSc) και μεταπτυχιακά προγράμματα (MSc) σε τομείς οι οποίοι παρέχουν ακριβώς τις γνώσεις για να αντιμετωπισθούν τα παραπάνω θέματα.
Πιο συγκεκριμένα, μέσα από τα μαθήματα του τμήματος «Μάρκετινγκ για τις Επιχειρήσεις Τροφίμων» εξετάζονται οι σύγχρονοι τρόποι προβολής και εμπορίας των τροφίμων, προσέγγισης του σύγχρονου καταναλωτή, και ορθολογικής αξιολόγησης των αναγκών του, με σκοπό τη δημιουργία υψηλής προστιθέμενης αξίας για τα ελληνικά αγροτικά προϊόντα και τρόφιμα. Το τμήμα της «Τεχνολογίας Τροφίμων» εστιάζει στην ανάπτυξη νέων προϊόντων και τροφίμων, με βάση τις ελληνικές πρώτες ύλες, που καλύπτουν τις σύγχρονες και διαρκώς μεταβαλλόμενες καταναλωτικές ανάγκες. Τέλος, στο τμήμα της «Διοίκησης Περιβαλλοντικών Συστημάτων», οι φοιτητές εκπαιδεύονται στην εφαρμογή τεχνικών οι οποίες, με τη βοήθεια της τεχνολογίας, οδηγούν στη μείωση της χρήσης των αγροτικών εφοδίων στην παραγωγική διαδικασία. Η μειωμένη χρήση των αγροτικών εφοδίων οδηγεί στη μείωση του κόστους παραγωγής και στην αύξηση της ανταγωνιστικότητας των αγροτικών μας προϊόντων ενώ ταυτόχρονα συντελεί στην αναβάθμιση της ποιότητας του φυσικού περιβάλλοντος, το οποίο δυστυχώς είναι ιδιαίτερα υποβαθμισμένο στις αγροτικές περιοχές της χώρας μας.
Χωρίς καμία πρόθεση υποβάθμισης των πολλών και αξιόλογων προσπαθειών για «ταχύρυθμα» προγράμματα εκπαίδευσης και κατάρτισης (σε θέματα που αφορούν στην ορθολογική χρήση εισροών, στην ανάπτυξη της επιχειρηματικότητας, στην αποτελεσματική εμπορία και προβολή των τροφίμων, διασφάλιση ποιότητας τροφίμων, κ.α.), θεωρούμε ότι οι αλλαγές συμπεριφοράς ιδιαίτερα στους νέους, επιτυγχάνονται κυρίως με την αλλαγή της νοοτροπίας. Η αλλαγή αυτή είναι ιδιαίτερα δύσκολο να επιτευχθεί με βραχυχρόνιες εκπαιδευτικές δράσεις. Η προσπάθεια αυτή προϋποθέτει χρόνο, συγκεκριμένη μεθοδολογία και το πιο σημαντικό, μια «ολιστική» προσέγγιση και εξέταση των παραπάνω θεμάτων από διάφορες οπτικές γωνίες και πεδία γνώσεων. Αυτή ακριβώς την προσέγγιση, υιοθετούμε σε όλα τα προγράμματα σπουδών στο Perrotis College. Θεωρούμε ότι οι «μονόπλευρες» προσεγγίσεις, σε καμία περίπτωση, δεν μπορούν να επιλύσουν τα χρόνια προβλήματα που μαστίζουν αυτόν τον ιδιαίτερα δυναμικό τομέα της Ελληνικής οικονομίας. Όπως προαναφέρθηκε, κάποια από αυτά, χωρίς αμφιβολία, έχουν τις ρίζες τους στην νοοτροπία και στις πρακτικές που εφαρμόζονται από τους ανθρώπους του κλάδου. Τη νοοτροπία προσπαθούμε να επηρεάσουμε με στόχο την αλλαγή των συμπεριφορών. Με τον τρόπο αυτό, και σε συνδυασμό με τις απαραίτητες ενέργειες από την πλευρά της πολιτείας, ο αγροδιατροφικός τομέας της χώρας θα αποτελέσει ουσιαστικό σημείο αναφοράς και θα συνεισφέρει δυναμικά στις προσπάθειες για έξοδο από την κρίση αφού πληροί όλες τις προϋποθέσεις.
Τέλος, θα πρέπει να σημειωθεί ότι στις παραπάνω προσπάθειες, έχουμε την ενεργή στήριξη, της πολιτείας, των εμπλεκόμενων φορέων, του επιχειρηματικού κόσμου αλλά και του πληθυσμού της χώρας μας που εμπιστεύεται τα εκπαιδευτικά μας προγράμματα για περισσότερο από ένα αιώνα.
Ο Δρ. Κωνσταντίνος Ρότσιος, είναι ακαδημαϊκός κοσμήτορας των προπτυχιακών σπουδών στο Perrotis College
