Skip to main content

Οι πολιτικοί κι η πολιτική στη ΔΕΘ-Η ιστορία για πιθανούς ανιστόρητους

Ποιος λέει ότι η ΔΕΘ δεν παράγει πολιτική και δεν γεννά εξελίξεις; Γράφει στη Voria.gr ο Κωνσταντίνος Ζέρβας, δημ. σύμβουλος του δήμου Θεσσαλονίκης.

του Κωνσταντίνου Ζέρβα, kzervas@otenet.gr*

«Ενώ τα έθνη συζητούν, οι πόλεις δρουν». Αυτό που ο δήμαρχος της Νέας Υόρκης Michael Bloomberg τόνιζε σε ομιλία του για την διπλωματία των πόλεων η Θεσσαλονίκη το εφαρμόζει μέσα από τη Διεθνή Έκθεση Θεσσαλονίκης από το 1926. Τη χρονιά εκείνη άνοιξε για πρώτη φορά τις πύλες της με 600 εκθέτες και 100.000 επισκέπτες.

Για την 1η ΔΕΘ o Νικόλαος Γερμανός εξασφάλισε τη συμμετοχή δύο χωρών: της Ρωσίας και της Βουλγαρίας. Την επόμενη χρονιά η Ρωσία δεν έλαβε μέρος γιατί υπήρχαν φόβοι από το Γ’ Σώμα Στρατού για τρομοκρατικό χτύπημα στην Έκθεση, στο Κυβερνείο και σε αποθήκες πυρομαχικών από κομιτατζήδες.

Από την πρώτη της διοργάνωση η ΔΕΘ υπερβαίνει τον εμπορικό χαρακτήρα. Συμμετέχουν χώρες με σκοπό την οικονομική αλλά και την πολιτική συνεργασία. Κυριαρχεί η διπλωματία, γίνονται εγκαίνια με λάμψη κι επισημότητα. Μέσα στα 90 χρόνια ζωής της περιγράφει αλλά και σηματοδοτεί τις κοινωνικές και τις οικονομικές εξελίξεις. Συμβάλει στην πρωτοπορία της πόλης, στην καινοτομία, στις γεύσεις και τον πολιτισμό. Στο χώρο αυτό επινοήθηκε ο φραπέ και πρωτοσερβιρίστηκε η μαύρη μπίρα. Εδώ όμως γεννήθηκε και το ελληνικό ραδιόφωνο, το φεστιβάλ κινηματογράφου και η ελληνική τηλεόραση, ήκμασε το φεστιβάλ τραγουδιού.

Η πρώτη ΔΕΘ που επισκέφθηκε Έλληνας πρωθυπουργός, ήταν το 1928 όταν ο Ελευθέριος Βενιζέλος έκανε μια στάση στη Θεσσαλονίκη στο δρόμο απ’ το Βελιγράδι. Την εποχή εκείνη θέριζε την Ελλάδα ο δάγκειος πυρετός και οι διοργανωτές σκέφτηκαν να βοηθήσουν το κοινό, έτσι το εισιτήριο ήταν μειωμένο: μόλις 2 δραχμές. Οι εργάτες στο περίπτερο των ταπητουργών, ενθουσιάστηκαν με την επίσκεψη του πρωθυπουργού και του χάρισαν ένα χαλί.

Οι διοργανωτές κάθε χρόνο επεφύλασσαν και μια έκπληξη ή καινοτομία για τους επισκέπτες της παρουσιάζοντας νέα προϊόντα από τη διεθνή αγορά: Το 1930 στην 5η ΔΕΘ παρατηρείται κοσμοσυρροή γύρω από το εντυπωσιακό νέο, εξακύλινδρο αυτοκίνητο της Dodge με τα υδραυλικά φρένα και οι κυρίες της Θεσσαλονίκης συγκεντρώνονται στο περίπτερο της Ιαπωνίας για να θαυμάσουν και να αγοράσουν κιμονό και μεταξωτά μαντήλια ενώ την επόμενη χρονιά δημιουργήθηκε πανικός στην παρουσίαση των καλλυντικών από την εταιρεία Elizabeth Arden.

Το 1940 στη 15η ΔΕΘ ο Γερμανός πρόξενος πλέκει το εγκώμιο για την Ελλάδα και την έκθεση, λίγες μόλις εβδομάδες προτού ξεσπάσει ο πόλεμος. Την περίοδο της Κατοχής οι Γερμανοί χρησιμοποιούν τα περίπτερα σαν αποθήκες και πριν αποχωρήσουν από τη Θεσσαλονίκη ανατινάζουν τα κτίρια της ΔΕΘ. Ακολουθεί ο εμφύλιος και η Έκθεση θα μείνει κλειστή για 10 ολόκληρα χρόνια.

Μετά τη γερμανική κατοχή και τον αιματηρό εμφύλιο το 1951 ο πρωθυπουργός Νικόλαος Πλαστήρας ανακοίνωσε την επαναλειτουργία της ΔΕΘ εντός του έτους. Για την αναδιάρθρωσή της διατέθηκαν 5 δισ. δρχ από τις Αμερικανικές Πιστώσεις και άλλο 1 δισ. για την διαφήμισή της.

Το 1974, στην πρώτη διοργάνωση της μεταπολίτευσης, ο Κωνσταντίνος Καραμανλής, για να φτάσει στο Παλαί Ντε Σπορ, διέσχισε την πόλη με τα πόδια. Ενώ το 1978, λίγες μέρες μετά το σεισμό του Ιουνίου, έρχεται και εγκαθίσταται για μέρες στην πόλη, για να τονώσει με την παρουσία του την πληγμένη αυτοπεποίθηση της, και να δηλώσει την πίστη του στην ασφάλεια και τη δυναμική της.

Τα χρόνια που ακολούθησαν τη μεταπολίτευση η διοργάνωση της ΔΕΘ αποτέλεσε βήμα πολιτικών εξαγγελιών. Δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις που το βήμα αυτό ισχυροποίησε τη θέση ενός πρωθυπουργού ή αντίθετα άνοιξε το δρόμο για την κατάρρευσή του. Εξαγγελίες (κατά κανόνα παροχών), κυβερνητικά προγράμματα, αλληλοκατηγορίες έχουν ακουστεί από το βήμα της ΔΕΘ ενώ τα επιτελεία όλων των πολιτικών κομμάτων τρέχουν και δεν φτάνουν για να προετοιμάσουν την επίσκεψη του αρχηγού τους στην ΔΕΘ και τις συναντήσεις του με φορείς και στελέχη της πόλης.

Στη συνέντευξη τύπου των εγκαινίων στη «Ρέμβη» το 1984 ο Α. Παπανδρέου αποκαλεί το νέο –τότε- πρόεδρο της ΝΔ Κ. Μητσοτάκη «Εφιάλτη της Δημοκρατίας», ενώ το1995 «αδειάζει» τον Κ. Σημίτη που ήταν τότε υπουργός βιομηχανίας. Ο Κ. Σημίτης το επόμενο πρωί παραιτείται αλλά 4 μήνες μετά τον διαδέχεται στην πρωθυπουργία!

Το 1999 από το βήμα της ΔΕΘ ο Κ. Σημίτης, ως πρωθυπουργός πλέον, ανακοινώνει για πρώτη φορά το θεσμό των κοινωνικών πακέτων που έφθανε τότε το 1,5 δισ. ευρώ σε παροχές, κάνοντας το πρώτο βήμα για να κερδίσει τις εκλογές του 2000. Το 2003, στην 68η ΔΕΘ, ο Κ. Σημίτης επαναλαμβάνει τις ίδιες ανακοινώσεις με κοινωνικό πακέτο που έφθασε τα 2,6 δισ. μόνο που αυτή τη φορά η συνταγή δεν έχει την ίδια επιτυχία, και η προσπάθεια για τη «σύγκλιση» δεν απέδωσε τους αναμενόμενους πολιτικούς καρπούς.

Στην ίδια ΔΕΘ ο λόγος του Κώστα Καραμανλή ως αρχηγού της αξιωματικής αντιπολίτευσης ήταν σκληρός κατηγορώντας την κυβέρνηση Σημίτη για αδιαφάνεια στις προμήθειες των ενόπλων δυνάμεων και στις αλόγιστες δανειακές συμβάσεις των εξοπλιστικών προγραμμάτων.

Το 2007, αν και η 72η ΔΕΘ πραγματοποιείται μια εβδομάδα πριν τις εθνικές εκλογές, οι εξαγγελίες των πολιτικών ήταν ελάχιστες καθώς γίνονται σε ένα ιδιαίτερα βαρύ κλίμα από τις καταστροφικές πυρκαγιές της Πελοποννήσου.

Την επόμενη χρονιά, η 73η ΔΕΘ σηματοδοτεί το τέλος της κυβέρνησης Καραμανλή εν μέσω των αποκαλύψεων για το σκάνδαλο του Βατοπεδίου. Ο πρωθυπουργός  αναγκάζεται να καλύψει πολιτικά τον Θ. Ρουσσόπουλο, και ακούγεται το περίφημο «ό,τι είναι νόμιμο είναι και ηθικό» του Γ. Βουλγαράκη. Στην επόμενη ΔΕΘ, το 2009 ο Κ. Καραμανλής παραδέχεται το ολέθριο πολιτικό λάθος της προηγούμενης χρονιάς ενώ από το ίδιο βήμα ο Γ. Παπανδρέου εκστομίζει το περίφημο «λεφτά υπάρχουν», που θα τον συνοδεύει έκτοτε σε.. κάθε πολιτικό του βήμα.

Στην 76η ΔΕΘ του 2011, ο αντιπρόεδρος και υπουργός Οικονομικών Ευ. Βενιζέλος διαπιστώνει την αποτυχία του μνημονιακού προγράμματος και εξαγγέλλει νέα εξοντωτικά μέτρα ύψους 6 δισ. ευρώ. Από το βήμα της ΔΕΘ το χαράτσι στα ακίνητα μπαίνει στη ζωή και βγαίνει από την τσέπη μας μαζί με την έκτακτη εισφορά αλληλεγγύης για την ενίσχυση των ανέργων. Οι ανακοινώσεις αυτές σηματοδότησαν την έναρξη της κατάρρευσης της κυβέρνησης Γ. Παπανδρέου φέρνοντας στην εξουσία τον Α. Σαμαρά μετά τις εκλογές του Ιουνίου του 2012.

Ο επερχόμενος πρωθυπουργός Α. Τσίπρας στην 79η ΔΕΘ του 2014, εξαγγέλλει το πρόγραμμα του για την έξοδο από την κρίση και τα μνημόνια γνωστό ως «πρόγραμμα της Θεσσαλονίκης». Οι ανέφικτες αυτές εξαγγελίες θα τον στοιχειώνουν για πάντα!

Και παρά το γεγονός ότι τον Ιανουάριο του 2015 κερδίζει την εκλογική αναμέτρηση,  η ΔΕΘ εγκαινιάζεται για πρώτη φορά (λόγω υπηρεσιακής κυβέρνησης) από τον ανώτατο άρχοντα της χώρας Πρ. Παυλόπουλο.

Ποιος λοιπόν δεν πείστηκε ότι η ΔΕΘ παράγει πολιτική και γεννά εξελίξεις; Για τους παραγωγικούς φορείς του τόπου παραμένει ο σημαντικότερος θεσμός και εξακολουθεί να είναι ο ετήσιος σταθμός της οικονομίας που σκιαγραφεί την πραγματική κατάσταση της αγοράς. Ο χώρος όπου η εκάστοτε κυβέρνηση διατυπώνει το αναπτυξιακό σχέδιο που προτίθεται να ακολουθήσει. Η επανεκκίνηση των προσπαθειών και των ελπίδων σε οικονομικό επίπεδο. Ένα οικονομικό αλλά και πολιτικό βαρόμετρο.

Κάθε εποχή βέβαια έχει τα προβλήματα και τα αιτήματα της. Τα συνθήματα και τον τρόπο έκφρασης τους. Σε εποχές κοινωνικής κρίσης και έντασης, όπως αυτές που βιώνουμε τα τελευταία χρόνια, προφανώς κάθε συγκέντρωση πολιτικών  και οικονομικών αξιωματούχων θα αποτελέσει και πεδίο διαμαρτυρίας και διεκδικήσεων. Αυτό άλλωστε δε συμβαίνει μόνο εδώ αλλά και παγκόσμια.

Τα αιτήματα των χειμαζόμενων κοινωνικών ομάδων βρίσκουν τον τόπο και το χρόνο όπου θα έχουν αποδέκτες τα υψηλότερα κυβερνητικά στελέχη και συγχρόνως την προβολή τους μέσω της κάλυψης που προσφέρεται από τα μέσα μαζικής επικοινωνίας.

Βέβαια οι 6.000 αστυνομικοί δεν είναι οι επισκέπτες που περιμένει η πόλη, ούτε και οι νεαροί με τις κουκούλες, ή τα κράνη που κραδαίνουν πέτρες και ...εύφλεκτες φιάλες! Η πόλη όμως δεν πρέπει να γυρνάει την πλάτη της στη διοργάνωση ούτε να κλείνει τα μαγαζιά  και να φεύγει στη Χαλκιδική για το τελευταίο week end του καλοκαιριού.

Ούτε προφανώς (όπως ακούσαμε πρόσφατα) να κηρύσσει ανεπιθύμητους τους πολιτικούς αλλά ούτε και να ονειρεύεται οικονομικά forum και διοργανώσεις που όλοι –κατά βάθος- αντιλαμβανόμαστε, ότι ποτέ δε θα έχουν το κύρος και την επιτυχία αυτών που με πολύχρονη παράδοση γίνονται σε χώρες με οικονομική ακμή και σταθερότητα.  Η πόλη δεν χρειάζεται ούτε τοπικιστικό αυτισμό αλλά ούτε και μεγαλοϊδεατικές προσδοκίες.

Η ΔΕΘ ως εκθεσιακός, συνεδριακός, εμπορικός, ακόμη και ψυχαγωγικός φορέας προσφέρει την εξωστρέφεια και την προβολή που αναζητεί η πόλη, αποτελώντας ταυτόχρονα ένα από τα βασικά συστατικά του «city branding» που προσπαθεί να εφαρμόσει τα τελευταία χρόνια η Θεσσαλονίκη.

Με παράδοση 90 χρόνων πλέον, Θεσσαλονίκη και Διεθνής Έκθεση είναι έννοιες παράλληλες και ταυτόσημες. Όταν μιλάει κανείς για τη Θεσσαλονίκη, δεν μπορεί να μην αναφέρεται στη ΔΕΘ και, όταν μιλάει για τη Διεθνή Έκθεση, δεν μπορεί να μην την τοποθετεί στη Θεσσαλονίκη. Αποτελεί ένα ορόσημο όχι μόνο για την ανάπτυξη της πόλης αλλά ολόκληρης της χώρας.

Ναι πολλά πράγματα οφείλουν να γίνουν για την πόλη, και την ευρύτερη περιοχή που έχουν μείνει πίσω.

Ναι οι εποχές έχουν αλλάξει και πρέπει το πρόσωπο και η λειτουργία της ΔΕΘ να προσαρμόζεται στα καινούρια ελληνικά και διεθνή δεδομένα.

Οι δεσμοί όμως Έκθεσης και πόλης είναι και παραμένουν ισχυροί, σε μια διαρκή και εξελισσόμενη σχέση. Τα στελέχη της ΔΕΘ (που εργάζονται με εξαιρετικά αποτελέσματα) αλλά και δίπλα τους όλοι μας (πολίτες, πολιτικοί, ακόμη και διαδηλωτές) πρέπει να πασχίζουμε για να είναι ελκυστική για επισκέπτες και αποδοτική για την πόλη.

Η Θεσσαλονίκη πρέπει να κερδίζει κάθε Σεπτέμβρη το μεγάλο στοίχημα: να αποδεικνύει ότι μπορεί να πρωτοπορεί, να παράγει, να διοργανώνει. Αλλά και να γιορτάζει! Η υλοποίησή της ΔΕΘ κάθε χρόνο θα αντικατοπτρίζει την εξέλιξη της οικονομίας, θα δίνει το στίγμα των κοινωνικών ζυμώσεων. Και βεβαίως θα αποτυπώνει τον πολιτικό λόγο της εποχής. Αν αυτός είναι επιτυχής ή όχι θα κριθεί από την ιστορία. Η οποία όμως ούτως ή άλλως θα γράψει ότι αυτό «συνέβη στη Διεθνή Έκθεση Θεσσαλονίκης».

*Ο Κωνσταντίνος Ζέρβας είναι πολιτικός μηχανικός και Δημοτικός Σύμβουλος του Δήμου Θεσσαλονίκης

Στοιχεία και φωτογραφίες για τις ιστορικές αναφορές έχουν ληφθεί από το εξαιρετικό λεύκωμα «75 χρόνια επί 15 ημέρες» του εξαίρετου Θεσσαλονικιού που γεννήθηκε, ανδρώθηκε και προσφέρει τα μέγιστα στη ΔΕΘ Κυριάκου Ποζρικίδη.