Skip to main content

Η ανάπτυξη της Θεσσαλονίκης δια χειρός Τζορτζ Λούκας

Aν οι τυπωμένες σε χαρτί μελέτες στη Θεσσαλονίκη των τελευταίων δύο δεκαετιών τοποθετηθούν η μία πάνω στην άλλη πιθανόν να φτάσουν το ύψος του Ολύμπου

Από τα μέσα Απριλίου μέχρι το τέλος Ιουνίου στη Θεσσαλονίκη προβλέπεται να διοργανωθούν –ορισμένες έχουν ήδη γίνει- δεκάδες ημερίδες και συνέδρια με αντικείμενο την επιχειρηματικότητα, την ανάπτυξη και την οικονομία. Άλλα μικρότερου μεγέθους, άλλα μεγαλύτερου. Ορισμένα με πανελλαδική εμβέλεια, τα περισσότερα με τοπικό ενδιαφέρον. Κάποιες συζητήσεις γίνονται σε γεμάτες αίθουσες, ενώ ορισμένες παρουσιάσεις ενώπιον λίγων ανθρώπων. Πρόκειται για την εαρινή «έκρηξη» των ζυμώσεων σε μία πόλη, που ως επίκεντρο της ευρύτερης περιοχής, «σηκώνει» τις κουβέντες. Αγαπάει τη θεωρία. Τρελαίνεται να εκπονεί μελέτες για την ανάπτυξη. Καλλιεργεί τους σχεδιασμούς επί χάρτου. Συγχρόνως με όλα αυτά έχει περιορισμένες επιδόσεις σε πράξεις, που αφορούν τη συλλογική ανάπτυξη, τη συνεργατική επιχειρηματικότητα και την παραγωγή κοινωνικού πλούτου, κάτι που τελικά είναι το ζητούμενο.

Στη Θεσσαλονίκη εάν ήταν δυνατόν να εφαρμοστούν σε λογικό χρόνο ένα μικρό ποσοστό των ιδεών που κατά καιρούς αναπτύσσονται ή ένα εξίσου μικρό μέρος των σχεδίων που παρουσιάζονται η εικόνα στην πραγματική οικονομία θα ήταν διαφορετική. Τα τελευταία χρόνια έχει επιβεβαιωθεί πλήρως ότι η ευρύτερη περιοχή δεν μπορεί να αξιοποιήσει τα πλεονεκτήματα που έχει είτε από την ιστορία και τη γεωγραφία, είτε από τις σύγχρονες εξελίξεις. Στην οικονομία η ανάπτυξη της υπολείπεται σε σημαντικό βαθμό τόσο από τις περισσότερες ευρωπαϊκές πόλεις με ανάλογα πληθυσμιακά και παραγωγικά χαρακτηριστικά, όσο και από τις «δεύτερες τη τάξει» πόλεις των ευρωπαϊκών χωρών. Για παράδειγμα, παρά το ότι είναι διαμετακομιστικό κέντρο λόγω του λιμανιού της, τα αρκετά τελευταία χρόνια οι εξελίξεις υπήρξαν αποσπασματικές και γι’ αυτό τα αποτελέσματα περιορισμένα. Τώρα, μετά την ιδιωτικοποίηση της ΟΛΘ ΑΕ γεννιούνται καινούριες ελπίδες, αν και πολλά εξαρτώνται από τη συμπεριφορά του «κράτους», που «χρωστάει» αρκετά στο πεδίο των υποδομών πέριξ του λιμένα.

Δεύτερο παράδειγμα είναι η υψηλή τεχνολογία, ένας κλάδος στον οποίο τα τελευταία 15 - 20 χρόνια έχουν καλλιεργηθεί μεγάλες προσδοκίες, οι οποίες δεν έχουν επιβεβαιωθεί. Η αρχή έγινε από τη δημιουργία της Τεχνόπολης Θεσσαλονίκης, ενός ιδιωτικού επιχειρηματικού πάρκου που δημιούργησαν επιχειρηματίες του κλάδου της πληροφορικής. Παρά το γεγονός ότι κατά καιρούς έχει εγκαινιαστεί και… υμνηθεί από πρωθυπουργούς, υπουργούς και αρχηγούς κομμάτων η εξέλιξη της «Τεχνόπολης» παραμένει αναιμική -στην ουσία πρόκειται για ένα πρότζεκτ real estate, το οποίο η αγορά της υψηλής τεχνολογίας στην οποία απευθύνεται δεν το έχει αγκαλιάσει. Ακολούθησε –από το 2004- η κρατική εξαγγελία για τη δημιουργία Ζώνης Καινοτομίας στη Θεσσαλονίκη. Το ωραίο σχέδιο σκοντάφτει σταθερά πάνω στην άγνοια των πολιτικών προσώπων και στην εξ’ αυτού του λόγου απροθυμία τους να το προχωρήσουν. Από τα κίνητρα για τους επιστήμονες και τους ερευνητές που θα δουλέψουν σε επιχειρήσεις και ερευνητικά εργαστήρια στη Ζώνη, μέχρι το χωρικό σχέδιο για να γκρεμιστούν κάποιες άδειες σιταποθήκες κάπου στη Θέρμη τίποτε δεν προχωράει με το ρυθμό που θα έπρεπε, εξαιτίας της αδυναμίας του συστήματος, που κανείς δεν τολμάει να ομολογήσει. Κάπως έτσι δημιουργήθηκε η ιδέα για ένα τρίτο τεχνολογικό πόλο, το Διεθνές Τεχνολογικό Κέντρο Thess – INTEC, για το οποίο (υποτίθεται ότι) το κράτος θα παραχωρήσει γη, το ίδρυμα Νιάρχου θα βάλει μια μαγιά μερικών δεκάδων εκατομμυρίων για τις υποδομές και ελληνικές και μεγάλες ξένες επιχειρήσεις θα το αξιοποιήσουν. Γι’ αυτό το καινούριο σχέδιο οι επισκέψεις ξεκίνησαν ήδη με τον αμερικανό πρέσβη στην Αθήνα Τζέφρι Πάιατ και ενδεχομένως να συνεχιστούν μέχρι τον επόμενο Σεπτέμβριο και τη Διεθνή Έκθεση Θεσσαλονίκης. Η εξίσωση, όμως, του συγκεκριμένου πρότζεκτ όσο ευθεία είναι στο χαρτί, δηλαδή στη θεωρία, άλλο τόσο πολύπλοκη είναι στην υλοποίηση της, δηλαδή στην πράξη.

Τρίτο παράδειγμα φρούδων ελπίδων για τη Θεσσαλονίκη τα τελευταία χρόνια είναι η ανάδειξη της περιοχής σε εκπαιδευτικό κέντρο. Στα δύο παλαιότερα πανεπιστήμια (Αριστοτέλειο και Μακεδονίας) και το Αλεξάνδρειο ΤΕΙ προστέθηκε το Διεθνές Πανεπιστήμιο Ελλάδας, με στόχο την προσέλκυση ξένων μεταπτυχιακών φοιτητών. Η οικονομική κρίση, που είχε ως πρόσθετο αποτέλεσμα την άνοδο του ριζοσπαστισμού των φοιτητών, που δεν επιτρέπει ούτε καν στη Σύνοδο Πρυτάνεων να γίνεται φανερά, και η γενικότερη δυσφήμιση της χώρας σε πλανητικό επίπεδο λόγω των οικονομικών προβλημάτων είχε σοβαρές επιπτώσεις στην εκπαίδευση. Αν σε αυτό το περιβάλλον προσθέσει κανείς την ατολμία του πολιτικού συστήματος να αναθεωρήσει το ξεπερασμένο θεσμικό πλαίσιο των κρατικών πανεπιστημίων το σκηνικό είναι πλήρες. Καταδικάζει τη Θεσσαλονίκη να παρακολουθεί άλλες πόλεις στην ευρύτερη Νοτιοανατολική Ευρώπη να προσελκύουν φοιτητές από τα πέρατα του κόσμου στα αγγλόφωνα κοσμοπολίτικα πανεπιστήμια τους.

Αυτά είναι μερικά μόνο παραδείγματα, που δείχνουν την άνιση σχέση ανάμεσα στις ιδέες και στην πραγματικότητα. Στους σχεδιασμούς που φτάνουν μέχρι το στάδιο της μελέτης –η αλήθεια είναι ότι αν οι τυπωμένες σε χαρτί μελέτες στη Θεσσαλονίκη των τελευταίων δύο δεκαετιών τοποθετηθούν η μία πάνω στην άλλη πιθανόν να φτάσουν το ύψος του Ολύμπου. Η πόλη και η ευρύτερη περιοχή μόλις προς τα τέλη της δεκαετίας του 2010 θα κλείσει επί της ουσίας ορισμένα μόνο κεφάλαια από την ατζέντα της δεκαετίας του 1980 (μετρό, αεροδρόμιο, λιμάνι). Σκεφτείτε τι θα γίνει με τα υπόλοιπα εκείνης της εποχής (σύγχρονο εκθεσιακό κέντρο, σιδηροδρομική Εγνατία, εξωτερική περιφερειακή οδός) με ότι εξαγγέλθηκε στα 90’s και στη δεκαετία του 2000, μέχρι τις μέρες μας. Το συμπέρασμα είναι προφανές: Στη Θεσσαλονίκη η ιστορία για να έχει θετικό και αισιόδοξο πρόσημο πρέπει να γραφτεί από την ανάποδη. Όχι εκ του αποτελέσματος, αλλά εκ των προτέρων και εμπροσθοβαρώς. Οπότε αυτό που χρειάζεται –με αφορμή και την τιμώμενη χώρα της επόμενης ΔΕΘ που είναι οι ΗΠΑ- είναι ο Τζορτζ Λούκας, ο Καλιφορνέζος δημιουργός του Πολέμου των Άστρων!

ΥΓ. Η απόδοση ευθυνών γι’ αυτή την κατάσταση είναι τόσο γενική, που είναι δύσκολο να καταγραφεί σε ένα απλό δημοσιογραφικό κείμενο. Πότε αρχίζει η εποχή των ψευδαισθήσεων; Στο… κόλπο είναι σίγουρα πολιτικοί παράγοντες, αλλά και οι τοπικοί εκπρόσωποι – όλοι τους «έρημοι κι απρόσωποι». Η συνισταμένη όλων αυτών παραμένει απροσδιόριστη. Όπως ένα αεροπλάνο που ακολουθεί τρελή πορεία και όταν κάποιος από τους επιβάτες «ορμάει» στο πιλοτήριο για να δει τι συμβαίνει πέφτει από τα σύννεφα. Όταν ανοίγει την πόρτα διαπιστώνει απλά ότι στο χώρο δεν βρίσκεται κανείς!