Την ημέρα της υπογραφής της επονείδιστης Συνθήκης της Ζυρίχης, οι δύο Έλληνες πρωταγωνιστές προέβησαν σε ψευδείς εν γνώσει τους δηλώσεις, αναγκασθέντες να υπογράψουν, και αδυνατούντες να πουν τους δυο λαούς την αλήθεια.
Ο μεν Κωνσταντίνος Καραμανλής έκανε λόγο για μία από τις "ευτυχέστερες ημέρες της ζωής του". Πριν από χρόνια, υπέργηρος ανώτατος αξιωματικός της Χωροφυλακής, γνώστης των παρασκηνίων, μού εκμυστηρεύθηκε ότι παρασκηνιακώς στο "παιγνίδι" πρωταγωνιστικό ρόλο είχε το ΥΠΕΞ των ΗΠΑ, το οποίο πίεσε αφόρητα τον Καραμανλή, απειλώντας τον, προκειμένου όχι μόνον να υπογράψει, αλλά να πείσει και τον Μακάριο.
Οι εξόφθαλμες παραχωρήσεις στους Τουρκοκυπρίους προκάλεσαν έντονη αντίδραση στην Ελλάδα, όπου η αντιπολίτευση κατέθεσε πρόταση μομφής. Συζητήθηκε και στις 28 Φεβρουαρίου απορρίφθηκε με ψήφους 170 έναντι 117. Ο Κωνσταντίνος Καραμανλής ήταν ικανοποιημένος που ξεπέρασε τον πολιτικό σκόπελο, ενώ ο Σοφοκλής Βενιζέλος, που αρχικώς είχε κραυγάσει «Ζήτω η Ένωσις», δήλωσε πως «Δεν θέλω να είμαι μάντης κακών. Προβλέπω όμως ότι αι υπογραφείσαι συμφωνίαι θα αποδειχθή, εν τη εφαρμογή των, ότι δεν είναι βιώσιμοι και πρέπει να ανατραπούν. Άλλως, πολύ φοβούμαι, ότι θα θρηνήσωμεν νέας εθνικάς συμφοράς».
Την επομένη, 1 Μαρτίου, ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος επέστρεψε στην Κύπρο από την εξορία. Ο διπλωματικός του σύμβουλος, Νίκος Κρανιδιώτης (πατέρας του αδικοχαμένου, σε αεροπορικό δυστύχημα, υφυπουργού εξωτερικών της Ελλάδας), έγραψε ότι κατά την επιστροφή στην Κύπρο, ο πιλότος ενημέρωσε ότι πλήθος κόσμου τους ανέμενε στο αεροδρόμιο της Λευκωσίας, σιωπηλοί και ανυπόμονοι, επειδή είχαν διαρρεύσει φήμες πως υπογράψαμε ταπεινωτική συμφωνία, όπως και πράγματι ήταν.
Ο Μακάριος ζήτησε από τον Κρανιδιώτη να του ετοιμάσει ένα μικρό λογύδριο, όπως και έγινε, αλλά απερρίφθη επειδή ήταν απολογητικό, με την έννοια ότι έγραφε πως υπό τις παρούσες συνθήκες αποδεχθήκαμε το καλύτερο που μπορούσαμε και άλλα παρόμοια. Ρώτησε ο Κρανιδιώτης τον Μακάριο «τι να γράψω, ότι νικήσαμε»; Αυτό ακριβώς είπε ο Μακάριος ψευδόμενος, ο οποίος εμφανίσθηκε στην έξοδο του αεροπλάνου και σηκώνοντας τα δύο χέρια του, αναφώνησε: «Νενικήκαμεν», υπό τις ενθουσιώδεις πλέον ζητωκραυγές του πλήθους.
Ο Κρανιδιώτης πάντως, επί σειρά ετών πρεσβευτής της Κύπρου στην Αθήνα, έγραψε: «Οι συμφωνίες Ζυρίχης-Λονδίνου υπήρξαν το αποτέλεσμα σκληρής ανάγκης και η κατάληξη ενός διλήμματος, μπροστά στο οποίο η βρετανική κυβέρνηση έθεσε τον κυπριακό λαό και την ηγεσία του: ή τις συμφωνίες ή τη διχοτόμηση. Ο Μακάριος προτίμησε το "μη χείρον". Στην εκβιαστική αυτή λύση συνέβαλε ιδιαίτερα η κομμουνιστική φοβία της Αμερικής και η συνεχής εκ μέρους της προσπάθειας ΝΑΤΟϊκής ρύθμισης του θέματος.
» Έτσι στραγγαλίστηκε το δικαίωμα αυτοδιάθεσης του κυπριακού λαού... Οι ελληνικές κυβερνήσεις, παρά τη βαθύτατη συμπάθεια και τη συναισθηματική κλίση που έτρεφαν για τη "μεγάλη ιδέα" της Κύπρου, υφίσταντο συνεχείς πιέσεις, άμεσες ή έμμεσες, από την Αμερική και το ΝΑΤΟ και επιδιώκανε μια ειρηνική λύση του Κυπριακού μέσα στα συμμαχικά πλαίσια».
Έτσι προήλθε αυτό το ιμιτασιόν κράτος, με την περιορισμένη ανεξαρτησία και κυριαρχία, του οποίου τα δεινά δε έληξαν. Αναμένονται χειρότερα. Γι’ αυτό και εκπλήσσομαι από τα δημοσιεύματα του κυπριακού και ελλαδικού Τύπου, που κάνουν λόγο περί εορταστικών εκδηλώσεων, για τα 56 χρόνια από την ίδρυσή της Κυπριακής Δημοκρατίας και αναφέρονται σε «επέτειο ανεξαρτησίας». Ποιας ανεξαρτησίας, όταν αποτελεί το μοναδικό κράτος στον κόσμο, όπου η μειοψηφία έχει τα ίδια δικαιώματα με την πλειοψηφία, και όπου υπάρχει φόβος η μειοψηφία του 18% να κυβερνά ουσιαστικώς, εάν υπογράψει ο Ν. Αναστασιάδης την Συμφωνία που ετοίμασαν αμερικανοβρετανοί, και υποτίθεται ότι οι δύο κοινότητες συζητούν επ’ αυτής.
Η εφημερίδα της Λευκωσίας "Φιλελεύθερος" έγραψε εχθές: «Αν ισχύει η φράση "ο κάθε λαός έχει τους ηγέτες που του αξίζουν", τότε στην περίπτωση της Κυπριακής Δημοκρατίας η εικόνα όπως είναι σήμερα διατυπωμένη οφείλεται στους ηγέτες του. Κάποιοι ουδέποτε πίστεψαν στην Κυπριακή Δημοκρατία και άλλοι την εκμεταλλεύθηκαν προκειμένου να έχουν προσωπικό όφελος εντός και εκτός Κύπρου.
» (…) Το ερώτημα που πρέπει να μας απασχολεί σήμερα είναι το πώς θα επιβιώσει στα επόμενα 56 χρόνια. Γιατί με μια μονοκονδυλιά μπορεί να σβηστεί όπως είχε εμφανιστεί. Πριν από 56 χρόνια με πέντε υπογραφές εμφανίστηκε η Κυπριακή Δημοκρατία. Με τον ίδιο τρόπο μπορεί μια μέρα, σε μια αίθουσα, να υπογραφεί το τέλος της»
Υ.Γ. Η 1η Οκτωβρίου έχει καθιερωθεί ως η ημέρα που εορτάζεται η Ανεξαρτησία της Κύπρου, αν και στη πραγματικότητα η Κύπρος ανακηρύχθηκε ανεξάρτητη δημοκρατία, στις 16 Αυγούστου 1960.
Μ.