Τις αιτίες για τις οποίες έχει αποτύχει η ελληνική οικονομία επιχειρήσει να εξηγήσει ο Αμερικανός νομπελίστας οικονομολόγος Έντμουντ Φελπς, σε άρθρο του στο Project Syndicate που αναδημοσίευσε η Die Welt.
«Πάρα πολλοί πολιτικοί και οικονομολόγοι κατηγορούν τη λιτότητα, την οποία επέβαλαν οι πιστωτές της Ελλάδας, για την κατάρρευση της ελληνικής οικονομίας», γράφει ο Φελπς. Όμως, ο ίδιος διαφωνεί. «Τα στοιχεία δεν δείχνουν μια αξιοσημείωτη, ιστορικών διαστάσεων, λιτότητα ούτε και κρατικές περικοπές αρκετά μεγάλες ώστε να εξηγούν τη μεγάλη απώλεια θέσεων εργασίας», αναφέρει. Αντίθετα, αυτό που δείχνουν είναι «οικονομικά προβλήματα που έχουν τις ρίζες τους στις αξίες και τις πεποιθήσεις της ελληνικής κοινωνίας».
Ο Αμερικανός οικονομολόγος επισημαίνει, μεταξύ άλλων, πως ο δημόσιος τομέας της Ελλάδας μαστίζεται από το πελατειακό σύστημα και την ευνοιοκρατία πολύ περισσότερο σε σχέση με άλλα μέρη της Ευρώπης. Βλέπει όμως και σημαντικά προβλήματα στον ιδιωτικό τομέα, «κυρίως τη διαβρωτική επιρροή των παγιωμένων συμφερόντων και τις επιχειρηματικές και πολιτικές ελίτ».
«Όσοι βρίσκονται μέσα στο σύστημα λαμβάνουν επιδόματα και συμβόλαια, ενώ οι έξω από αυτό δυσκολεύονται να μπουν. (…) Σύμφωνα με την Παγκόσμια Τράπεζα, η Ελλάδα είναι ένα από τα πιο δύσκολα μέρη στην Ευρώπη για να ξεκινήσει κανείς επιχείρηση. Το αποτέλεσμα είναι πως ο ανταγωνισμός για ένα μερίδιο της αγοράς είναι αδύναμος και υπάρχουν λίγες εταιρείες με νέες ιδέες», υποστηρίζει.
Σύμφωνα με τον Φελπς, το σύστημα αυτό πηγάζει «από τις συντεχνιακές αξίες της Ελλάδας, οι οποίες δίνουν έμφαση στην κοινωνική προστασία, την αλληλεγγύη αντί του ανταγωνισμού και (δείχνουν) δυσφορία προς την αλλαγή που δεν μπορούν να ελέγξουν».
Ο Αμερικανός οικονομολόγος συνεχίζει επισημαίνοντας ότι «η παραγωγικότητα της εργασίας (ΑΕΠ ανά εργαζόμενο) στην Ελλάδα φτάνει μόλις το 72% του ποσοστού της Βρετανίας και της Ιταλίας, και μόλις το 57,7% αυτού της Γερμανίας. Και οι έρευνες δείχνουν πως οι Έλληνες είναι πολύ λιγότερο ικανοποιημένοι από τη ζωή τους σε σχέση με (τους πολίτες) πιο πλούσιων χωρών της Ε.Ε.».
«Δύο σημαντικές πηγές ευημερίας εμποδίζονται από το ελληνικό σύστημα. Η μία είναι ένας επαρκής αριθμός επιχειρηματιών που να ασχολούνται με το να εντοπίζουν και να εκμεταλλεύονται νέες οικονομικές ευκαιρίες (…) Η άλλη πηγή είναι ο επαρκής αριθμός ανθρώπων στις επιχειρήσεις που να ασχολούνται με το να εφευρίσκουν και να δημιουργούν νέα προϊόντα και διαδικασίες (…)», τονίζει.
Ο Φελπς μάλιστα επικρίνει κάποιους οικονομολόγους που «πιστεύουν πως αυτά τα δομικά χαρακτηριστικά δεν έχουν καμία σχέση με την παρούσα κρίση της Ελλάδας». Όπως εξηγεί, «επί χρόνια, η Ελλάδα εκμεταλλευόταν τους λεγόμενους “διαρθρωτικούς πόρους” της Ε.Ε. και τα δάνεια από τις γερμανικές και τις γαλλικές τράπεζες για να χρηματοδοτήσει μια μεγάλη σειρά έργων (…). Η απασχόληση και τα εισοδήματα εκτοξεύτηκαν και οι αποταμιεύσεις συσσωρεύτηκαν. Όταν οι εισροές κεφαλαίων σταμάτησαν, οι τιμές των περιουσιακών στοιχείων στην Ελλάδα έπεσαν, το ίδιο και η ζήτηση για εργασία στο τομέα των κεφαλαιουχικών αγαθών. Επιπλέον, με τον πλούτο των νοικοκυριών να έχει ξεπεράσει κατά πολύ τα ποσοστά των μισθών, η προσφορά εργασίας μειώθηκε. Έτσι, η Ελλάδα, από εκεί που ανθούσε, βρέθηκε να βουλιάζει».
Σε ό,τι αφορά το ερώτημα γιατί αργεί η ανάκαμψη της ελληνικής οικονομίας, ο Φελπς εκτιμά ότι «με τον ανταγωνισμό αδύναμο, οι επιχειρηματίες δεν βιάστηκαν να προσλάβουν τους ανέργους. Όταν ξεκίνησε η ανάκαμψη, η πολιτική αναστάτωση του περασμένου φθινοπώρου σκότωσε την εμπιστοσύνη εν τη γενέσει της».
«Η αλήθεια είναι πως η Ελλάδα χρειάζεται περισσότερα από αναδιάρθρωση ή ακόμη και ελάφρυνση του χρέους της», υπογραμμίζει ο ίδιος. «Εάν οι νέοι Έλληνες πρόκειται να έχουν μέλλον στη χώρα τους, τόσο εκείνοι όσο και οι μεγαλύτεροί τους θα πρέπει να αναπτύξουν τις συμπεριφορές και τους θεσμούς που συνιστούν μια σύγχρονη οικονομία χωρίς αποκλεισμούς».
«Η Ευρώπη από την πλευρά της θα πρέπει να δει πέρα από τις απαραίτητες μεταρρυθμίσεις στο συνταξιοδοτικό σύστημα της Ελλάδας, το φορολογικό καθεστώς και τις συλλογικές συμβάσεις. Μπορεί η Ελλάδα να έχει φτάσει στο απόγειο του κορπορατισμού, όμως η Ιταλία και η Γαλλία δεν είναι πολύ μακριά και όχι πολύ πίσω από αυτές είναι η Γερμανία. Ολόκληρη η Ευρώπη, και όχι μόνο η Ελλάδα, θα πρέπει να ξανασκεφτεί την οικονομική της φιλοσοφία», καταλήγει ο Φελπς.