του Γιώργου Δώρα
Τώρα που ο απόηχος από τα πολλά ταρατατζούμ γύρω από την υπογραφή της έναρξης κατασκευής του αγωγού μεταφοράς φυσικού αερίου ΤΑΡ ξεθυμαίνει λόγω της χρονικής απόστασης της επίσημης εκδήλωσης, ίσως είναι η κατάλληλη στιγμή να εκτιμήσουμε κάποιες λεπτομέρειες. Να δούμε από κοντά τις καλές πρακτικές, που εφαρμόζονται. Εξαιρετικά πρωτότυπες για την Ελλάδα, που αναβιβάζουν το έργο σε επίπεδο καινοτομικότητας. Διότι η αλήθεια είναι ότι όλοι οι αγωγοί με τον ίδιο πάνω κάτω τρόπο στήνονται και ακολουθούν την διαδρομή τους κάτω από τη γη. Αλλά μέχρι να φτάσει ένα έργο σε αυτό το σημείο ωριμότητας μεσολαβούν πολλά στάδια, για δύο λόγους:
Πρώτον, διότι συνήθως κάθε αγωγός αφορά χιλιάδες ιδιοκτήτες ακινήτων, από τη γη των οποίων περνάει.
Δεύτερον, διότι πάντοτε τα έργα της ενέργειας δημιουργούν σε πρώτη φάση απορίες για τις περιβαλλοντικές τους επιπτώσεις.
Το συνολικό μήκος του ΤΑΡ θα είναι 791 χιλιόμετρα, εκ των οποίων τα 478 χλμ. θα βρίσκονται στην Ελλάδα, τα 204 χλμ. στην Αλβανία, τα 105 χλμ. κάτω από την Αδριατική –σε μέγιστο βάθος 802 μέτρων- και τα 4 χλμ. στην Ιταλία –στην περιοχή San Foca, όπου θα υπάρξει διασύνδεση με το υφιστάμενο δίκτυο αγωγών, που οδηγούν στην Κεντρική Ευρώπη. Η ολοκλήρωση του θα διαρκέσει 3,5 χρόνια και από το 2020 θα μεταφέρει –σε πρώτη φάση- 10 δισ. κυβικά μέτρα φυσικού αερίου το χρόνο από το κοίτασμα του Σαχ Ντενίζ ΙΙ στο Αζερμπαϊτζαν, στην αγορά της Ευρώπης. Ποσότητα ικανή να ικανοποιήσει τις ενεργειακές ανάγκες 7 εκατ. ευρωπαϊκών νοικοκυριών ετησίως. Στην Ελλάδα η διαδρομή αφορά τη Βόρεια Ελλάδα. Θα ξεκινήσει από τη Θράκη, κοντά στα σύνορα με την Τουρκία και θα ολοκληρωθεί στα ελληνοααλβανικά σύνορα, διασχίζοντας τους νομούς Έβρου, Ροδόπης, Ξάνθης, Καβάλας, Σερρών, Θεσσαλονίκης, Κιλκίς, Ημαθίας, Πέλλας, Κοζάνης, Καστοριάς και Φλώρινας. Οι εκτάσεις που απαιτούνται για τις μόνιμες υπέργειες εγκαταστάσεις –σταθμοί συμπίεσης στους Κήπους και στις Σέρρες και 23 βαλβιδοστάσια- θα αγοραστούν, ενώ για τις προσωρινές εγκαταστάσεις η γη θα μισθωθεί και θα επιστραφεί στους ιδιοκτήτες της μετά την ολοκλήρωση του κατασκευαστικού έργου. Ήδη το σύνολο σχεδόν των περίπου 12.000 εμπλεκομένων ιδιοκτητών, από τη γη των οποίων θα περάσει ο αγωγός, έχουν συμφωνήσει με την εταιρεία για την αποζημίωση που θα εισπράξουν. Σχεδόν χωρίς να ανοίξει μύτη. Μόνο που αυτό δεν έγινε αυτόματα, αλλά μετά από σκληρή δουλειά τα τελευταία χρόνια των στελεχών στην Ελλάδα της Trans Adriatic Pipeline AG –της κοινοπραξίας ενεργειακών εταιριών με έδρα την Ελβετία που κατασκευάζει και θα λειτουργήσει τον αγωγό. Οι άνθρωποι αυτοί προκειμένου να πείσουν με επιστημονικά και τεχνικά επιχειρήματα και να διαπραγματευτούν με όρους αγοράς τις συμφωνίες ξόδεψαν πολύ χρόνο και πολύ ενέργεια.
Πάνω από 500 είναι οι συναντήσεις που έκαναν σε επίπεδο κοινότητας ή ολιγομελών συναθροίσεων, ενώ αρκετές είναι οι χιλιάδες των κατ’ ιδίαν συναντήσεων, προκειμένου να πειστούν οι ιδιοκτήτες, να κλείσει το οικονομικό σκέλος της υπόθεσης, αλλά και οι υπόλοιπες λεπτομέρειες της συμφωνίας –έκταση που θα χρειαστεί, χρονοδιάγραμμα κ.λπ. Παρά το γεγονός ότι ως έργο υψίστης εθνικής σημασίας ο νόμος για τον ΤΑΡ επιτρέπει την απαλλοτρίωση εκτάσεων και μάλιστα με ταχύτατες διαδικασίες, οι άνθρωποι του αγωγού επέλεξαν την οδό της συνεννόησης. Μια στρατηγική που αφορά στην ουσία ολόκληρη τη διαδικασία κατασκευής του αγωγού, καθώς όταν υπάρχει η σύμφωνη και οικειοθελής συναίνεση των πολλών, δεν υπάρχει χώρος για γκρίνιες. Ταυτόχρονα, πρόκειται για μια σύγχρονη πρακτική, που βασίζεται στο γεγονός ότι στην εποχή που η ενημέρωση δε γνωρίζει σύνορα δεν υπάρχει λόγος για μυστικά. Οι ενδιαφερόμενοι –από τους πολίτες μέχρι την αυτοδιοίκηση- ενημερώνονται από πρώτο χέρι, εκφράζουν απορίες, λαμβάνουν απαντήσεις και αποφασίζουν με βάση πραγματικά και τεκμηριωμένα δεδομένα, μακριά από προκαταλήψεις και ιδεοληψίες. Είναι σαφές ότι το 2016 τα θέματα του περιβάλλοντος είναι πολύ υψηλά στην ατζέντα των πάντων, από τους απλούς πολίτες μέχρι την Ευρώπη. Όπως επίσης είναι κατοχυρωμένα νομοθετικά, όχι μόνο σε επίπεδο χώρας –εν προκειμένω της Ελλάδας-, αλλά στο σύνολο της Ευρωπαϊκής Ένωσης.