Τίποτε από όσα υπέστη από την περασμένη Τρίτη η Θεσσαλονίκη δεν θα είχε συμβεί εάν στο μεταξύ είχε υλοποιηθεί το έργο της επέκτασης της εγκατάστασης επεξεργασίας νερού από τον Αλιάκμονα, όπως προέβλεπε ο προ ετών σχεδιασμός. Στην περίπτωση αυτή η υδροδότηση του πολεοδομικού συγκροτήματος θα γινόταν πλέον κατά 100% από τον Αλιάκμονα και η πηγή της Αραβησσού, με το απαρχαιωμένο δίκτυο μεταφοράς νερού, θα λειτουργούσε μόνον ως εφεδρεία.
Η ανάγκη για την κατασκευή του έργου είχε διαγνωσθεί ήδη από το τέλος της δεκαετίας του 2000, ωστόσο, η αβελτηρία, η αδιαφορία και τα λάθη διαδοχικών κυβερνήσεων οδήγησαν το έργο στις ελληνικές καλένδες απ’ όπου δεν πρόκειται να ανασυρθεί και να ολοκληρωθεί πριν από το 2022. Μ’ αυτά και μ’ αυτά όμως, χάθηκε μια ολόκληρη δεκαετία για ένα από τα πλέον ζωτικά έργα υποδομής που χρειάζεται η Θεσσαλονίκη, όπως άλλωστε απέδειξε η πρόσφατη περιπέτεια.
Οι κυριότεροι σταθμοί της οδύσσειας του συγκεκριμένου έργου είναι οι εξής:
Η δημοπράτηση
• Τον Σεπτέμβριο του 2011 με απόφαση του Ειδικού Γραμματέα Υδάτων του Υπουργείου Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής το έργο «Κατασκευή Επέκτασης Εγκατάστασης Επεξεργασίας Νερού Θεσσαλονίκης (Ε.Ε.Ν.Θ.) – Φάση Α2» εντάχθηκε στο Επιχειρησιακό Πρόγραμμα «Περιβάλλον και Αειφόρος Ανάπτυξη» 2007-2013, με χρηματοδότηση από το Ταμείο Συνοχής.
• Δύο μήνες αργότερα, τον Νοέμβριο 2011 εγκρίθηκε η μελέτη του έργου.
• Τον Γενάρη του 2012 εγκρίθηκε από τον υπουργό Δημήτρη Ρέππα η διάθεση πίστωσης 36,5 εκατ. ευρώ για τη χρηματοδότηση του έργου και έναν μήνα μετά, τον Φεβρουάριο με απόφαση του υφυπουργού Γιάννη Μαγκριώτη εγκρίθηκαν οι διαδικασίες δημοπράτησης του έργου.
• Ακολούθησε έως τον Μάιο 2012 η εκπόνηση των τευχών δημοπράτησης και ο ορισμός της επιτροπής διενέργειας του διαγωνισμού ο οποίος έγινε τελικά στις 10 Ιουλίου 2012 με τη συμμετοχή επτά εταιρειών.
Η απένταξη
• Ωστόσο, οκτώ μήνες αργότερα, τον Μάρτιο του 2013 με απόφαση του αναπληρωτή υπουργού Υποδομών Σταύρου Καλογιάννη αποφασίζεται η ακύρωση του αποτελέσματος του διαγωνισμού (είχε αναδειχθεί προσωρινός μειοδότης) με το επιχείρημα ότι έπρεπε να τροποποιηθούν κάποιοι όροι της διακήρυξης. Ταυτόχρονα αποφασίστηκε η επαναδημοπράτηση του έργου.
• Κατά αυτής της απόφασης ο προσωρινός μειοδότης (κοινοπραξία τεσσάρων εταιρειών) κατέθεσε ασφαλιστικά μέτρα και κύρια προσφυγή προς το Συμβούλιο της Επικρατείας ζητώντας την κατακύρωση του διαγωνισμού.
• Με απόφασή του λίγους μήνες μετά, εντός του 2013 το ΣτΕ κάνει δεκτή την προσφυγή της κοινοπραξίας. Παρόλα αυτά η τότε πολιτική ηγεσία του ΥΠΕΧΩΔΕ, με υπουργό τον Μιχάλη Χρυσοχοΐδη, για άγνωστους λόγους, αρνείται να προχωρήσει στην κατακύρωση του διαγωνισμού, παρά την απόφαση του ΣτΕ.
• Έτσι, τον Ιούλιο του 2014 κι ενώ στο μεταξύ το χρηματοδοτικό πρόγραμμα είχε ήδη ολοκληρωθεί, το υπουργείο δια του γενικού γραμματέα του Σωκράτη Αλεξιάδη αποφασίζει την απένταξη του έργου από το Επιχειρησιακό Πρόγραμμα «Περιβάλλον και Αειφόρος Ανάπτυξη» 2007-2013 (εδώ η απόφαση). Στο μεταξύ, όμως, ο διαγωνισμός, τυπικά τουλάχιστον, ήταν ακόμη σε ισχύ και θα μπορούσε να συνεχιστεί, αναζητώντας όμως χρηματοδότηση από άλλη πηγή.
Η οριστική ακύρωση του διαγωνισμού
• Αφού ακολούθησαν 20 μήνες πλήρους αδράνειας (είχαν μεσολαβήσει και οι εκλογές του 2015), στις 7 Μαρτίου 2017 η ηγεσία της ΕΥΑΘ Α.Ε., δέκα μήνες μετά το διορισμό της από τη νέα κυβέρνηση, ζητά από το υπουργείο Υποδομών τη μελέτη του διαγωνισμού ο οποίος είχε στο μεταξύ «παγώσει». Σκοπός της, όπως ανέφερε στο έγγραφο, ήταν να επιφέρει κάποιες αλλαγές στη μελέτη.
• Λίγες ημέρες αργότερα, στις 29 Μαρτίου 2017 ο υπουργός Υποδομών Χρήστος Σπίρτζης στέλνει τη μελέτη του έργου στην ΕΥΑΘ Α.Ε. (εδώ η σχετική απόφαση). Παράλληλα, την ίδια μέρα προχωρά στην οριστική ακύρωση του διαγωνισμού. Ως επιχειρήματα προβάλλει την ανάγκη επικαιροποίησης της μελέτης, το γεγονός ότι είχαν λήξει οι προσφορές και οι εγγυητικές του διαγωνισμού και ότι στο μεταξύ είχε τροποποιηθεί και το νομοθετικό πλαίσιο διενέργειας των διαγωνισμών (εδώ η απόφαση).
Έτσι, σχεδόν πέντε χρόνια μετά την ανάδειξη προσωρινού μειοδότη ο διαγωνισμός οδηγήθηκε οριστικά στο τέλος του.
Μετά τρία, τέσσερα χρόνια και βλέπουμε
Αφού στο μεταξύ, χάθηκε ένας ακόμη χρόνος, η διοίκηση της ΕΥΑΘ αποφάσισε μόλις πριν από μερικές ημέρες και συγκεκριμένα στις 9 Μαρτίου όπως αποκάλυψε χθες η Voria.gr, να υποβάλει αίτημα για χρηματοδότηση του έργου από το νέο ΕΣΠΑ. Ο προϋπολογισμός του έργου μειώθηκε από τα 36,5 εκατ. ευρώ στα 27 εκατ. και η αξιολόγηση του φακέλου θα γίνει έως το τέλος Μαΐου. Εάν εγκριθεί εν συνεχεία θα ξεκινήσει η διαδικασία προετοιμασίας της διακήρυξης του διαγωνισμού, θα ακολουθήσει ο διαγωνισμός, η ανακήρυξη αναδόχου, η κατασκευή του έργου και η πολύμηνη δοκιμαστική λειτουργία του.
Σύμφωνα με τους πλέον μετριοπαθείς υπολογισμούς το έργο δεν μπορεί να τεθεί σε λειτουργία νωρίτερα από το 2021 – 2022. Έως τότε η Θεσσαλονίκη θα ζει με την αγωνία μιας νέας σοβαρής βλάβης στον πεπαλαιωμένο αγωγό της Αραβησσού, με ό,τι αυτό μπορεί να συνεπάγεται ξανά για την πόλη.
Τα ερωτήματα
Από την ανωτέρω συνοπτική περιγραφή της οδύσσειας του έργου προκύπτει ότι με διαχρονική ευθύνη δύο κυβερνήσεων (Σαμαρά, Τσίπρα) και αρκετών υπουργών, αναπληρωτών υπουργών και υφυπουργών, αλλά και των διοικήσεων της ΕΥΑΘ Α.Ε., ένα από τα πλέον ζωτικά έργα υποδομής για τη Θεσσαλονίκη οδηγήθηκε σε ναυάγιο εξ αιτίας της γραφειοκρατίας, της αβελτηρίας και πιθανότατα και διαφόρων σκοπιμοτήτων.
Από τα πολλά ερωτήματα που προκύπτουν από την μακρά αυτή διαδρομή, δύο είναι τα σημαντικότερα:
1. Γιατί το 2013, ο τότε υπουργός Υποδομών Μιχάλης Χρυσοχοΐδης δεν ολοκλήρωσε το διαγωνισμό παρότι είχε ανάψει το πράσινο φως το ΣτΕ;
2. Γιατί ο νυν υπουργός Χρήστος Σπίρτζης άφησε να περάσουν σχεδόν τρία χρόνια έως ότου λάβει τις αποφάσεις του; Γιατί δεν συνέχισε το διαγωνισμό ή έστω, γιατί δεν αποφάσισε από την πρώτη στιγμή τη ματαίωσή του ώστε να μην χαθεί κι άλλος πολύτιμος χρόνος;