Στην Ελλάδα είσαι ό,τι δηλώσεις. Όχι μόνο ο ίδιος, αλλά και ότι κάνεις είναι ό,τι δηλώσεις. Όχι μόνο οι Έλληνες, αλλά όλοι όσοι κινούνται, εργάζονται, δραστηριοποιούνται ή κάνουν καριέρα στη χώρα κι έχουν στοιχειωδώς αντιληφθεί το χαρακτήρα τους. Τελευταίο –αλλά δυστυχώς όχι έσχατο- παράδειγμά η περίφημη Black Friday, δηλαδή η τελευταία Παρασκευή του Νοεμβρίου, που (υποτίθεται ότι) σηματοδοτεί την έναρξη της εορταστικής καταναλωτικής περιόδου των Χριστουγέννων και της Πρωτοχρονιάς. Στις ΗΠΑ, απ’ όπου ξεκίνησε η Black Friday, τα καταστήματα εκείνη τη συγκεκριμένη ημέρα κάνουν μεγάλες εκπτώσεις σε συγκεκριμένα προϊόντα. Όχι γενικές εκπτώσεις σε όλο το μαγαζί, ούτε εκπτώσεις του τύπου 20% ή 30%. Μεγάλες εκπτώσεις της τάξεως του 70% σε συγκεκριμένα προϊόντα, που απευθύνονται πρωτίστως στους τυχερούς που ήθελαν έτσι κι αλλιώς να τα αγοράσουν, αλλά και σε όσους δεν το είχαν σκεφτεί, αλλά η μεγάλη έκπτωση λειτουργεί ως κίνητρο.
Στην Ελλάδα –και τη Θεσσαλονίκη- η Black Friday έφτασε μόλις πέρσι. Ήταν μια πρωτοβουλία μεγάλων αλυσίδων, οι οποίες ως γνωστόν δεν αφήνουν κανένα τερτίπι του μάρκετινγκ αναξιοποίητο –και καλά κάνουν με την έννοια ότι αυτή είναι η δουλειά τους. Φέτος –σε αντίθεση με πέρσι- οι μικροί της αγοράς εμφανίζονται… πωρωμένοι και έτοιμοι να αξιοποιήσουν την ευκαιρία, την οποία είχαν υποτιμήσει πέρσι. Η ημέρα είναι σημειωμένη με έντονα γράμματα στο ημερολόγιο τους. Παρασκευή 24 Νοεμβρίου. Η εντύπωση ότι η φετινή Black Friday μπορεί να αποτελέσει ιδιαίτερη μέρα για την αγορά της Θεσσαλονίκης έχει δημιουργηθεί εδώ και 15 ημέρες τουλάχιστον.
Αυτά μέχρι το προηγούμενο Σαββατοκύριακο, που οι μεγάλοι της αγοράς αποφάσισαν να ξεκινήσουν την επικοινωνιακή τους επίθεση και να δηλώσουν σε υψηλούς τόνους ότι η δική τους Black Friday θα διαρκέσει όχι μία, αλλά τρεις έως πέντε ημέρες! Έτσι στην πράξη έχουμε το… Black τριήμερο και την εξίσου Black... εβδομάδα. Μόνο που αυτές οι πρακτικές υπονομεύσουν την αξιοπιστία της αγοράς.
Όπως άλλωστε και οι μικροεκπτώσεις, οι οποίες απλώς λειτουργούν ως επιμήκυνση της εκπτωτικής περιόδου και καθόλου ως μεγάλες προσφορές προς τους καταναλωτές. Πρόκειται για αντιδράσεις που δεν αποδεικνύουν τίποτε περισσότερο από την απληστία του εμπορικού κόσμου, που σε ορισμένες περιπτώσεις μπορεί να μεταφραστεί και ως… απελπισία. Διότι οι μεν μεγάλοι που καθιέρωσαν την Black Friday βρήκαν την ευκαιρία να διαφημίσουν πολυήμερες εκπτώσεις, κάτι που απαγορεύει αυτή την εποχή ο νόμος. Όσο για τους μικρούς της αγοράς παρακολουθούν αποσβολωμένοι, ενώ από εδώ και στο εξής θα έχουν ένα ακόμη δίκαιο επιχείρημα για να καταγγέλλουν τις πρακτικές των μεγάλων.
Ταυτόχρονα, η εικόνα που δημιουργείται αυτές τις ημέρες αποδεικνύει περίτρανα την αδυναμία των ελεγκτικών μηχανισμών της ελληνικής πολιτείας να περιφρουρήσει στα σοβαρά το θεσμικό πλαίσιο που διέπει την αγορά. Διότι η ελεύθερη οικονομία έχει κανόνες. Είναι ελεύθερη, όχι ανεξέλεγκτη οικονομία. Εάν, λοιπόν, ένα κράτος δεν μπορεί να διασφαλίσει τα βασικά στη λειτουργία της αγοράς –ημέρες και ωράριο που τα καταστήματα θα είναι ανοιχτά, εκπτωτικές περίοδοι, εργασιακή νομοθεσία, φορολογικούς κανόνες κ.λπ.- τότε καλύτερα θα ήταν να υπάρξει πλήρης απελευθέρωση. Τι νόημα έχουν οι κανόνες, όταν οι πάντες ψάχνουν τρόπους να τους παραβούν και οι ελεγκτές αποδεικνύονται πλήρως αδύναμοι να τους επιβάλλουν; Απολύτως κανένα. Υπάρχουν για να λέμε ότι υπάρχουν, αλλά στην ουσία δεν ισχύουν, κάτι που λίγο – πολύ γνωρίζουν οι πάντες. Στην ουσία παίζουμε με τις λέξεις και με τα νοήματα. Όπως συμβαίνει στον τόπο μας –ακόμη και για πολύ σοβαρότερα πράγματα- εδώ και 200 χρόνια.
ΥΓ. Οι καταναλωτές, όμως, είναι υποψιασμένοι. Σύμφωνα με πληροφορίες χθες πολλοί Θεσσαλονικείς μπήκαν στα μαγαζιά με την ελπίδα ότι αν και Τετάρτη θα συναντήσουν τη… Black Friday. Οι περισσότεροι δυνητικοί πελάτες αποχώρησαν απογοητευμένοι, χωρίς σακούλες στα χέρια ή αποδείξεις ταμειακών μηχανών στις τσάντες τους. Διότι –όπως οι ίδιοι έλεγαν- οι εντυπωσιακές εκπτώσεις δεν υπάρχουν, εκτός από ορισμένες περιπτώσεις, που απλώς επιβεβαιώνουν τον κανόνα.