του Τάκη Δούμα*
Η παράθεση σκέψεων και προβληματισμών με στόχο την παρουσίαση ενός οράματος για την ανάπτυξη του θαλασσίου μετώπου και της Παράκτιας Ζώνης του Πολεοδομικού Συγκροτήματος Θεσσαλονίκης, συνεχίζει να είναι ένα επίκαιρο γεγονός.
Αναδεικνύεται ότι παρά τη ζοφερή καθημερινότητα, συμπολίτες μας και πρωτοβουλίες συνεχίζουν να σκέπτονται και να οραματίζονται με ζέση και επιμονή επιδιώκοντας την επικαιροποίηση του θέματος και τη δημιουργία πραγματικής ατζέντας.
Δίχως ιδιαίτερη διάθεση ιστορικής αναδρομής για το θέμα αυτό, θυμίζω στους ενδιαφερόμενους ότι προ πενταετίας παρουσιάσθηκε η πολιτική πρωτοβουλία του ΥΠΕΚΑ με την τότε υπουργό Τίνα Μπιρμπίλη στα πλαίσια του προγράμματος «ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ 2012-2014». Η πρωτοβουλία αυτή είχε ως υπόβαθρο αναφοράς τις ρυθμίσεις του παρουσιαζόμενου την εποχή εκείνη ανασυνταγμένου Ρυθμιστικού Σχεδίου και τα υπό έγκριση Γενικά Πολεοδομικά Σχέδια των παραλιακών ΟΤΑ του ΠΣΘ.
Η εφαρμογή της πολιτικής του ΥΠΕΚΑ προτείνονταν να γίνει μέσα από ένα πλέγμα Αρχιτεκτονικών διαγωνισμών που θα προκηρύσσονταν με όρους και περιεχόμενο που θα προέκυπτε σε συνεργασία με το ΑΠΘ, στα πλαίσια ενός ερευνητικού προγράμματος.
Η ασάφεια όμως ως προς τους στόχους, οι διοικητικές ανεπάρκειες, η εξελισσόμενη οικονομική κρίση και η απομάκρυνση της Υπουργού έβαλαν τέλος ουσιαστικά στο συνολικό εγχείρημα
Για την πρωτοβουλία αυτή, την εποχή εκείνη καταγράφηκε αντίλογος (τουλάχιστον από τον υπογράφοντα) όχι τόσο στο περιεχόμενό της, αλλά περισσότερο στην αποτελεσματικότητα των διαδικασιών εφαρμογής της.
Από τότε έως σήμερα, πολιτικές πρωτοβουλίες για το θέμα αυτό έχουν παρουσιασθεί μεμονωμένα είτε με το Στρατηγικό Σχέδιο του Δήμου Θεσσαλονίκης είτε με πρόσφατες προτεινόμενες σημειακές ρυθμίσεις στην δυτική πλευρά του θαλασσίου μετώπου από την Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας. Επίσης καταγράφονται σκέψεις και προτάσεις είτε επιχειρηματικών κύκλων είτε φορέων για επιμέρους αναπτύξεις και προοπτικές.
Συμπερασματικά, διαφαίνεται ότι απαιτείται η καταγραφή μιας ενιαίας ολοκληρωμένης άποψης και η συστοίχιση σε αυτή όλων των εμπλεκόμενων φορέων και πρωτοβουλιών.
Επιμέρους σκέψεις και προτάσεις, ιδέες και επιδιώξεις δεν συμβάλουν στην ανάδειξη της μεγάλης εικόνας. Την μεγάλη εικόνα στα πλαίσια του σημερινού εφικτού πρέπει να τη δούμε όλοι και θα είναι αυτή που θα περιλαμβάνει την συνεχή παράκτια ζώνη σχηματικά από την περιοχή του Δενδροποτάμου έως το ΙΚΕΑ.
Θα προτείνει την εξυγίανση και ανάπλαση της περιοχής του Δενδροποτάμου και των βυρσοδεψείων και θα την ενώνει λειτουργικά με τις προτεινόμενες υπερτοπικές δραστηριότητες στην οδό 26ης Οκτωβρίου.
Θα δημιουργεί τις προϋποθέσεις περιπατητικού άξονα από το νέο Μουσείο Ολοκαυτώματος έως την Πλατεία Ελευθερίας διαμέσου των εγκαταστάσεων του παλαιού Εμπορευματικού Σταθμού και τμήματος του ΟΛΘ, ολοκληρώνοντας την πορεία μνήμης.
Θα ενώνει με νέα δεδομένα τη συνέχεια του περιπατητικού άξονα από τον Λευκό Πύργο έως τον ΟΛΘ.
Θα ρυθμίζει πολεοδομικά το νότιο άκρο του Δήμου Θεσσαλονίκης, ενοποιώντας την περιοχή του ΟΜΜΘ – Ποσειδωνίου – Αλλατίνι και την εκτός σχεδίου παράκτια περιοχή στο όριο με τον Δήμο Καλαμαριάς.
Θα διασχίζει το παράκτιο μέτωπο του Δήμου Καλαμαριάς, ενεργοποιώντας όλες τις προβλεπόμενες και θεσμοθετημένες ρυθμίσεις για αυτό, έως τη Σχολή Δικαστών.
Θα ολοκληρώνει την παρέμβαση έως το αγρόκτημα του ΑΠΘ με τις ανάλογες ενεργοποιήσεις που προβλέπονται θεσμικά για το παράκτιο τμήμα του Δήμου Πυλαίας-Χορτιάτη.
Θα στοχεύει δηλαδή στη συνεχόμενη παράκτια αναψυχή και άξονα περιπάτου, την απρόσκοπτη μετακίνηση με ποδήλατο εντός αυτής, την εξυπηρέτησή της με την προβλεπόμενη θαλάσσια συγκοινωνία και τις μελλοντικές επεκτάσεις του Metro, το συνταίριασμα της με τους υφιστάμενους χώρους πολιτισμού, αθλητισμού, υπαίθριας αναψυχής, την ανάδειξη και ενσωμάτωση όλων των νέων ανάλογων χρήσεων και παρεμβάσεων, την κατάργηση της ασυνέχειας, την ενοποίηση των ιστορικών τόπων με τα νέα τοπόσημα αναφοράς και μνήμης της πόλης κλπ.
Ανάλογη διαδικασία και ανάπτυξη θεσμοθετήθηκε στις αρχές του 2000 και υλοποιείται στην Αττική, στο παραλιακό μέτωπο του Σαρωνικού, στα πλαίσια ενεργειών και πολιτικών αποκλειστικά της πολιτικής ηγεσίας της τότε διακυβέρνησης. Η έλλειψη ανάλογης έως τώρα κεντρικής πολιτικής για το δικό μας παραλιακό μέτωπο δημιουργεί την αναγκαιότητα λήψης πρωτοβουλιών σε τοπικό επίπεδο. Παρά τις όποιες δυσκολίες για τη διαμόρφωση πολιτικής διαμέσου καταγραφής πρωτοβουλιών και επιδιώξεων των φορέων και προσωπικοτήτων της πόλης μας, είναι αναγκαίο, επίκαιρο και εφικτό να διατυπωθεί το αφήγημα που θα περιγράφει το όραμα και τις απαιτούμενες συνέργειες για την υλοποίησή του.
Παρά το βάσανο που θα προκύψει για τη διαμόρφωση του αφηγήματος και των συνεργειών που θα απαιτηθούν, πρέπει να γίνει απόλυτα σαφές ότι οι προσπάθειες δεν πρέπει να μείνουν απλά στη διατύπωσή του.
Το επιπλέον ζητούμενο λοιπόν είναι πως το αφήγημα αυτό θα γίνει εκφώνηση δεδομένων και ενεργειών υλοποίησης.
Το προηγούμενο παράδειγμα του παραλιακού μετώπου του Σαρωνικού, μας δείχνει ότι ο μοναδικός τρόπος για την υλοποίησή του είναι η θωράκιση του περιεχομένου του, με υψηλού επιπέδου θεσμική έγκριση, ανάλογης του Π.Δ. για την ΖΟΕ της Αττικής.
Το όραμα και η υλοποίηση της δικής μας Ριβιέρας, της Μακεδονικής θα τολμούσα να πω (σε αντιστοίχιση με την Αττική Ριβιέρα), πρέπει να στηριχθεί στις υφιστάμενες ρυθμίσεις και κατευθύνσεις του εγκεκριμένου ή υπό έγκριση χωρικού σχεδιασμού, και ως ένα τέτοιο σύνθετο τεχνικό έργο να περιλαμβάνει τις πολεοδομήσεις, τον αστικό σχεδιασμό, τα δεδομένα της θαλάσσιας συγκοινωνίας, τις μαρίνες, τα απαιτούμενα τεχνικά έργα και τη συνολική περιβαλλοντική αδειοδότηση του με θεσμική έγκριση αυτήν του Προεδρικού Διατάγματος.
Η ισχύουσα πολεοδομική νομοθεσία και ειδικότερα ο Ν.4447/2016, στα πλαίσια του ρυθμιστικού χωρικού σχεδιασμού, παρέχει τα απαραίτητα εργαλεία, δηλαδή τα Ειδικά Χωρικά Σχέδια για την υλοποίηση μιας τέτοιας προσπάθειας.
Η πρόκληση είναι μπροστά μας. Ας μην την αγνοήσουμε.
*Ο Τάκης Δούμας είναι Αρχιτέκτονας μηχανικός - Πολεοδόμος